Jan van der Straet / Stradanus, Hoofd van een Johannes de Doper, 16e eeuw, Collectie Musea Brugge

Deze olieverfschets van Johannes de Doper wordt toegeschreven aan Jan van der Straet (1523-1604), beter bekend als Johannes Stradanus. Hij werd in Brugge geboren en vertrok als jonge twintiger naar Italië.

Dit is Johannes de Doper, gekleed in zijn kamelenharen mantel. Hij kijkt over zijn schouder schuin naar beneden. Ondanks de krappe uitsnede zit er door de draaiing van zijn hoofd ten opzichte van zijn romp en de licht geopende lippen een grote dynamiek in deze kleine olieverfschets.

Deze schetsen in olieverf op papier ontstaan in de zestiende eeuw in Italië, als alternatief voor tekeningen. Ze bereiden vaak een compositie of een detail op ware grootte voor en getuigen van veel spontaniteit.

Die spontaniteit is ook in dit werkje te zien. De losjes aangebrachte krullen en schaduwpartijen zijn met veel vrijheid aangebracht. Door de dunne verf zijn bovendien de eerste lijnen van een schets in houtskool of een vloeibaar medium te zien.

Deze olieverfschets op papier (gekleefd op textiel, 418 x 278 mm) wordt toegeschreven aan Jan van der Straet (1523-1604), beter bekend als Johannes Stradanus. Hij werd in Brugge geboren en vertrok als jonge twintiger naar Italië.

Als Vlaming in het Zuiden vestigde hij zich bij Giorgio Vasari en maakte hij via hem zijn intrede aan het Medici-hof. Daar maakte hij furore als schilder en ontwerper van wandtapijten. Ook ontwierp hij veel prenten die vervolgens in Vlaanderen werden gegraveerd en gedrukt. Zo bleef hij – ondanks zijn lange afwezigheid – toch in verbinding staan met de Lage Landen.

Deze Johannes de Doper werd wellicht gemaakt als studie voor een altaarstuk met de Doop van Jezus voor de Santa Maria Novella in Firenze (1572). Deze olieverfschets toont het hoofd van Johannes op dezelfde grootte als in het uiteindelijke schilderij. Tijdens een recente restauratie van het schilderij werden er sporen gevonden die er op wijzen dat er een carton werd gebruikt voor het overbrengen van de compositie op het paneel. Wellicht is dit een deel van dat carton.

Het altaarstuk werd gemaakt in opdracht van de familie Mazzinghi Baccelli voor hun kapel in de Santa Maria Novella kerk in Firenze. Het is mogelijk dat Stradanus deze tekening of het gehele carton aan de familie toonde en zo de goedkeuring voor de opdracht verwierf. Het schilderij werd één van de bekendste werken van Stradanus en de compositie werd enkele jaren later ook door Philips Galle in prent vastgelegd.

Deze olieverfschets moet dus ontstaan zijn voor 1572. Dat is zeer vroeg voor deze techniek. Peter Paul Rubens is de bekendste vervaardiger van olieverfschetsen. Ook hij doet zijn ervaring en inspiratie voor het gebruik van deze techniek op in Italië, waar hij van 1600 tot 1608 verblijft. Deze prachtige olieverfschets van Stradanus gaat Rubens dus ruim vooraf.

Dit werk werd in 2018 aangekocht.