Een aandoenlijk tafereel: Jezus’ favoriete apostel Johannes laat zijn hoofd rusten op Christus’ borst. Hij legt zijn rechterhand in die van zijn meester. En Jezus legt zijn arm om Johannes’ schouder. Ze zitten samen op een bankje en lijken als het ware één te zijn geworden. Zelfs hun kleren zijn in elkaar verweven. Deze verstilde, emotionele beeldengroep laat heel mooi zien dat Johannes Christus’ favoriete apostel was. Het is een wereldbefaamd werk.
Dit monumentale beeld is een van de laatste werken die Fritz Mayer van den Bergh aankoopt. Het is een absoluut pronkstuk, dat even voor 1300 gesneden werd door meester Heinrich von Konstanz voor het dominicanessenklooster in Sankt Katharinenthal in Zwitserland. Het levensgrote beeld van Christus en zijn jonge apostel Johannes toont een bijzonder innig moment. Meester en leerling-God en mens zijn als het ware met elkaar versmolten. Het plooienspel van de gewaden versterkt die eenheid nog. Een religieus thema wordt hier op een erg gevoelige wijze in beeld gebracht. Dat is ook de kern van de zaak: door de emoties die zo’n beeld - in het jargon een Andachtsbild - uitstraalde, moesten toeschouwers zich kunnen identificeren met de afgebeelde figuur of het onderwerp. Die band die Johannes met Jezus had en die hier zo innig wordt voorgesteld, was het ultieme streefdoel van religieuzen, ook van de zustersdominicannesen in wier kloosterkerk het beeld stond. Ze konden er tevens een allegorische weergave in zien van het thema de kloosterlinge die Christus’ bruid was.
Het beeld diende dus als devotiestuk in een dominicanessenklooster in Zwitserland en veroorzaakte daar in de 14de eeuw een concurrentiestrijd. Samen met een vergelijkbaar exemplaar van Johannes de Doper verdeelden dit beeld de nonnen in twee groepen. De zusters wilden dichter bij Christus zijn dan zijn tijdgenoten. Dit ideaal vonden ze in Johannes de Evangelist, die tijdens het Laatste Avondmaal aan Jezus' borst heeft mogen rusten. Het levensgrote beeld is een uiting van de zaligheid van de geestelijke liefde tussen Jezus en Johannes.
De Christus-Johannesgroep onderscheidt zich door zijn bijzonder innige en emotionele uitstraling. Fritz kocht het in 1900 bij de Keulse kunsthandelaar Bourgeois voor 9.000 Belgische franken. Het was een van de laatste werken die hij toevoegde aan zijn verzameling voor zijn onverwachte dood in 1901. Dat het hierbij om een werk van bijzonder hoge kwaliteit gaat, wordt duidelijk in een brief die Fritz Mayer van den Bergh kort na de aankoop van Max Friedländer ontving waarin de Duitse kunsthistoricus en museumconservator liet weten dat zijn baas, de museumdirecteur Wilhelm Bode, geïnteresseerd zou zijn om de beeldengroep voor het Berlijnse kunstmuseum – toen nog gevestigd in het Altes Museum op de Museumsinsel, en vanaf 1904 in het Kaiser-Friedrich-Museum (vandaag Bode-Museum) – aan te kopen, "mocht Mayer van den Bergh vaststellen dat de groep te groot is voor een privéwoning, zijn wij [het Berlijnse museum] bereid het over te kopen". Niet veel later sterft Fritz onverwachts. Zijn moeder Henriëtte geeft deze Christus-Johannesgroep een prominente plek in het museum van haar overleden zoon.
Samen met andere topstukken uit de verzameling, zoals de Man van Smarten, illustreert de Christus-Johannesgroep de voorkeur van Mayer van den Bergh voor laatmiddeleeuwse en vroegmoderne, vooral religieuze, kunstwerken die hem diep konden raken door hun intimiteit, elegantie en mysticisme. De verzamelaar hield ervan zich met dit soort objecten te omgeven in zijn private sfeer. Fritz’ goede vriend August Delbeke beschreef de verzamelaar in 1904 als een sensibele persoonlijkheid met een grote gevoeligheid voor de esthetische en emotionele waarde van de kunst, en hij prees zijn collectie als "un délicieux petit sanctuaire où les œuvres d’art les plus variées … faisaient oublier à l’heureux visiteur la fuite des heures".
Ontdek meer uit de collectie van Museum Mayer van den Bergh via de website en volg het museum via Facebook.
Your browser doesn't meet the minimum requirements to view this website. The browsers below are compatible. If you do not have one of these browsers, click on the icon to download the preferred browser.
