Introductie
Mu.ZEE heeft een sterk ensemble kunstwerken van Lili Dujourie in de collectie, waarbij een groot deel van de evoluties binnen het oeuvre van de kunstenaar zichtbaar worden. De keuze voor deze dia-installatie ‘Oostende’ uit 1974, heeft voornamelijk te maken met de vragen die opgeroepen worden rond het behoud van het werk. De materialiteit, het zoeken naar de betekenislagen en de nodige restauratie-ingreep, leiden in 2013 tot onderstaand artikel dat in De Morgen verscheen. Het artikel is gebaseerd op een gesprek van redacteur Eric Rinckhout met Barbara de Jong. In 2015 organiseerde Mu.ZEE de solotentoonstelling Folds in Time met Lili Dujourie, een samenwerking met het S.M.A.K., waarbij deze installatie werd opgesteld in de zalen van het S.M.A.K. in Gent. Dit was voorlopig de laatste keer dat het werk aan het publiek getoond werd. Mu.ZEE plant het werk nog dit jaar terug op te stellen in het museum.
(© E. Rinckhout, De Morgen, 14/08/2013, het artikel wordt hier gepubliceerd met instemming van de auteur)
'De installatie Oostende met negen geprojecteerde dia's van Lili Dujourie is een mooi, suggestief werk', zegt Barbara de Jong. 'Het gaat over de zee, maar toch vooral over ruimte en tijd. Dujourie heeft de foto's in 1974 gemaakt vanuit haar appartement in Oostende, sinds 2008 behoort het werk tot de collectie van Mu.ZEE.'
Er zijn diverse redenen waarom Barbara de Jong het werk Oostende van de Belgische kunstenares Lili Dujourie heeft gekozen: het is een schijnbaar eenvoudige maar tegelijk complexe installatie van negen geprojecteerde zeegezichten, er is de aantrekkingskracht van de tijdloze, oneindige zee zelf, aan het fragiele werk hangt een boeiende restauratiegeschiedenis vast, en niet in de laatste plaats is Lili Dujourie een veelzijdige, sterke kunstenares.
Een aardige bijkomstigheid is dat Barbara de Jong zelf in Oostende geboren is. "Ik woon er niet meer, maar mijn familie wel. Het werk van Dujourie is een jaar ouder dan ikzelf: in kunsthistorische termen is het een jong, hedendaags werk, in mensentermen is het niet zó jong meer." (lacht)
Lili Dujourie - misschien bekender voor haar video's met vrouwelijk naakt en schilderijlijsten waarin ze fluweel drapeert - maakte deze installatie in 1974. Ze bestaat uit negen 35mm-dia's, beelden van de zee, die op hetzelfde ogenblik in dezelfde ruimte worden geprojecteerd.
"Het is een mooie, suggestieve installatie die veel associaties oproept en de verbeelding van de toeschouwer prikkelt", zegt Barbara de Jong. "Dujourie speelt met je verwachtingspatroon: je ziet negen geprojecteerde beelden in een ruimte en je verwacht dat er iets zal veranderen. Maar na enige tijd merk je dat er geen volgende dia komt: het gaat om negen stilstaande beelden."
"Dujourie fotografeerde de zeegezichten vanuit haar appartement op de Zeedijk in Oostende. Ze deed dat op verschillende tijdstippen van de dag. Zoals wel vaker bij haar het geval is, zit in Oostende een verwijzing naar de kunstgeschiedenis, meer bepaald naar het genre van de marine. Tegelijk gaat het bij Dujourie niet alleen om de zee zelf. In de beelden focust ze bijvoorbeeld op een boek dat op de vensterbank ligt, waardoor de zee daarachter flou wordt.
"Door elementen zoals een vensterbank of een deel van een raamkozijn in de foto's te betrekken, geeft ze het beeld een echte omkadering: je kijkt dus door een raam naar de zee. Een knipoog is daarbij dat ook een dia zelf ingeraamd is. Dujourie contrasteert op die manier de oneindigheid van de zee met de alledaagsheid van de omgeving."
Tegelijk staan ook de diaprojectoren zichtbaar opgesteld in de ruimte, zodat je je als toeschouwer bewust bent van het feit dat het om geprojecteerde beelden gaat, niet om een reëel zicht op zee. Het lijkt alsof je in de ruimte door negen vensters kijkt en tegelijkertijd doet Dujourie alles om die illusie te doorprikken. "Het werk gaat duidelijk over verstilling, maar daar staat tegenover dat de diaprojectoren alle negen samen veel lawaai maken", voegt Barbara de Jong nog toe.
Mu.ZEE heeft het werk in 2008 gekocht. "Oostende was een eerste keer getoond in 1998 op een solotentoonstelling van Lili Dujourie in het Kunstverein München. Een tweede maal in 2005 in Bozar, ook op een solotentoonstelling. De kunstenaar had oorspronkelijk een hele reeks opnamen gemaakt, waaruit ze uiteindelijk negen dia's koos. Zo heb ik het werk ook in mijn handen gekregen: als een pakje dia's."
Mu.ZEE wilde de installatie van Dujourie in 2012 tonen op de expositie Passie # 1, een dialoog tussen de collecties van Mu.ZEE en Belfius Bank, met werken van Jan Vercruysse, Thierry De Cordier en Lili Dujourie. "Maar de dia's waren verouderd en gevoelig voor langdurige projectie. Hoe kon ik het werk op een goede, verantwoorde manier tonen? Dat is een deel van mijn taak als collectieverantwoordelijke: preventief schade voorkomen.
"Van enkele dia's bestonden meerdere exemplaren: er waren dus al eens wat kopieën gemaakt. Maar welke was de originele dia? Er waren verkleuringen opgetreden, maar hoe zagen de originele kleuren eruit? Daarbovenop moesten we ook op zoek gaan naar geschikte diaprojectoren met de juiste lenzen.
"Ik heb toen de kunstenaar gecontacteerd. In samenspraak met haar zijn we aan de restauratie begonnen. We schakelden het Nederlands Fotomuseum van Rotterdam in, dat gespecialiseerd is in conservatie en restauratie van foto's en beeldmateriaal. De vlekjes en krasjes die op de dia's zaten, werden verwijderd, waarna de beelden werden ingescand. Voorts werd de kleurstelling van de hele serie gecorrigeerd. De digitale bestanden waarover we dan beschikten, werden door een gespecialiseerd Duits labo weer omgezet naar diafilm. Originele diafilm raakt op - het is zo'n beetje het verhaal van de polaroid - maar dat Duitse labo heeft nagenoeg alle bestaande diafilms opgekocht.
"Zo beschikten wij dus weer over een goede mastercopy op dia. Van elk beeld hebben we dan honderd kopieën laten maken. Dat is nodig omdat elke dia van de installatie constant geprojecteerd wordt en na een week vervangen moet worden, anders verkleurt ze en uiteindelijk verbrandt ze. We proberen de zaak enigszins onder controle te houden met een bewegingsdetector: die bevindt zich vlak bij de installatie van Lili Dujourie zodat de projecties pas beginnen werken als een bezoeker in de buurt komt.
"Oostende was in 2012 gedurende vijf maanden te zien in Mu.ZEE, wat dus betekent dat we in die periode zo'n twintig kopieën van elke dia hebben moeten gebruiken. We hebben nu nog een reserve van zo'n tachtig kopieën per dia. Maar je begrijpt dat we omzichtig moeten omspringen met dat materiaal. We kunnen de installatie dus maar in beperkte mate en tijdens korte periodes tonen. Het is een aardige paradox dat dit werk van Lili Dujourie over tijdloosheid gaat, maar zelf - in zijn materialiteit - bijzonder eindig is."
Your browser doesn't meet the minimum requirements to view this website. The browsers below are compatible. If you do not have one of these browsers, click on the icon to download the preferred browser.
