Jules Schmalzigaug, Snelheid, 1914, collectie KMSKA

Rechtstreekse inspiratie voor de dynamische compositie kreeg Jules Schmalzigaug in het voorjaar van 1914 in Rome. In april en mei nam hij er deel aan de Esposizione libera futurista internazionale in de Galleria Sprovieri, waar hij de gerenommeerde schilder Giacomo Balla ontmoette. Hij frequenteerde een tweetal maanden het atelier van de meester in de stad. Daar bewonderde hij Balla’s Abstracte snelheden, geïnspireerd op de reflecties van voorbijrijdende auto’s in de winkelramen op de Via Nazionale. De voorbijflitsende herhalingen en contrasten van de weerspiegelingen maakten de rijrichting en de vormen van de auto’s haast onherkenbaar.

In tegenstelling tot andere futuristen (en kubisten) als Umberto Boccioni verbeeldden Schmalzigaug en Balla dus niet zozeer de distorties van driedimensionale volumes, maar de dynamiek van immateriële bewegingen. Balla sprak van ‘idee-vormen’. Wat overblijft op doek zijn abstracte wervelingen van lijnen en vormen, weergegeven in chromatische effecten. Balla en Schmalzigaug koppelden dergelijke experimenten met abstracte kunst aan theosofische inzichten die populair waren in futuristische kringen. Balla bestudeerde bijvoorbeeld de theorieën van Carlo Ballatore over een vierde dimensie om de structuren van de kosmos te doorgronden, met het licht als de meest ontastbare bron van de waarneming. Schmalzigaug dacht onder impuls van de multidisciplinaire kunstenaar Luigi Russolo na over associaties tussen klanken en kleuren, en de emotionele ervaringen die daar het gevolg van zijn.

Schmalzigaug heeft het schilderij niet gedateerd. Door de onmiskenbare verwantschap met het werk van Balla is het meer dan waarschijnlijk dat dit werk ontstaan is tussen april en december 1914, toen Schmalzigaug halsoverkop zijn atelier in Venetië verliet. Door de druk van de oorlog kon hij zijn schilderijen niet meenemen naar zijn vluchtoord in Den Haag. Dit werk was ook niet te zien op de Tentoonstelling van Belgische Kunst in het Stedelijk Museum in Amsterdam van 16 december 1916 tot 16 januari 1917, wat lijkt te bevestigen dat het in Italië was achtergebleven. Het schilderij werd in 1923 voor het eerst tentoongesteld op het salon van Kunst van Heden, waar een retrospectief overzicht van Schmalzigaug werd gepresenteerd. Na de oorlog had Schmalzigaugs broer Walter het atelier in Venetië ontruimd en de daar aanwezige kunstwerken gerepatrieerd.

Ontdek de collectie van het KMSKA.