Juan de Flandes, Feestmaal van Herodes, ca. 1496-1499, Collectie Museum Mayer van den Bergh

De schilder van dit tafereel heette Juan de Flandes. 'Jan uit Vlaanderen' werd in Castilië hofschilder van koningin Isabella. Tussen 1496 en 1499 schilderde hij een retabel voor het kartuizerklooster Miraflores in Burgos: het Mirafloresretabel. Het altaarstuk beeldde episodes af uit het leven van Johannes de Doper, patroonheilige van de vader van koningin Isabella. Na de afschaffing van het klooster in 1809 werd het altaarstuk ontmanteld. Fritz Mayer van den Bergh kocht op 13 december 1899 een van de vijf panelen, de andere worden wereldwijd bewaard.

Weinig goeds…

Deze dames hebben weinig goeds in de zin. Johannes de Doper bekritiseerde de heerser Herodes Antipas omdat die met zijn schoonzus Herodias trouwde. Herodias zon op wraak. Tijdens een feest danste haar dochter Salome uitdagend voor Herodes. Die beloofde alles wat ze maar wilde. Salome vroeg om het hoofd van Johannes de Doper. Herodes gaf schoorvoetend toe. Je ziet het allemaal: de triomf van Salome en Herodias, de spijt van Herodes. De tafel is leeg. De schotel met het hoofd staat centraal. Herodias houdt een mes vast, om het hoofd verder te verminken.

Sublieme weergave van materialen

De Flandes blinkt uit in de weergave van de materialen: het textiel, de bergkristallen tafelpoten, de metalen schotel, de edelstenen. Zijn clair-obscur suggereert diepte en verhoogt het dramatische gehalte van de scène. Bepaalde stijlkenmerken deelt hij met Michiel Sittow (1469-1525). Beide meesters werkten tegelijkertijd in opdracht van Isabella van Castilië. De afzonderlijke panelen van het Mirafloresretabel werden daardoor nu eens aan de ene dan weer aan de andere schilder toegeschreven.

Hofschilder

Koningin Isabella van Castilië besliste om het kloostercomplex, gewijd aan Santa Maria de Miraflores, te voltooien. Zij liet de kerk uitrusten met zowel Spaans maar vooral Zuid-Nederlands kerkmeubilair van uitmuntende kwaliteit. Het kartuizerklooster is dan ook een van de mooiste monumenten van Spanje. Van 1496 tot aan Isabella’s dood in 1504 werkte Juan de Flandes als hofschilder voor haar. Zijn aanwezigheid aan het hof - net als die van andere Zuid-Nederlandse kunstenaars – getuigt van de eigentijdse, internationale waardering voor de Vlaamse primitieven.