Jozef Janssens, portret van Fritz Mayer van den Bergh, Antwerpen, 1901, Collectie Museum Mayer van den Bergh

Jong, gewaardeerd en met ambitie. Zo is de verzamelaar Fritz Mayer van den Bergh (1858-1901) door Jozef Janssens (1858-1930) geportretteerd. Maar niets is minder waar, want dit portret is na zijn plotse dood in 1901 geschilderd. Janssens, een vriend van Fritz, schildert het postuum en maakt het op basis van een tekening op zijn sterfbed. Fritz overlijdt op 4 mei 1901. Een paar weken eerder is hij van zijn paard gevallen en hij herstelt niet van zijn verwondingen. Hij is pas 43.

Een onvervulde wens

Op het moment van zijn overlijden bezit Mayer van den Bergh zowat 3100 kunstvoorwerpen en bijna 2500 munten en penningen. Met veel passie en op hooguit 10 jaar tijd bij mekaar verzameld. Zijn moeder Henriëtte blijft achter met een onvervulde wens van haar zoon: een museum om zijn adembenemende collectie tentoon te stellen. In 1904 vervult zij die wens. Ze creëert een huiselijke woonsfeer in zijn museum, wat vooruitstrevend was voor die tijd. Het museum heeft vandaag nog steeds een bijzondere charme door het historisch meubilair, zoals het goudleer, de kasten en schoorsteenmantels. Schilderijen, retabels, beeldhouwwerk, handschriften en wandtapijten zijn stuk voor stuk opgesteld in een sfeervol interieur vol delicate, kleine kunstschatten. Je voelt er de geestdrift en het kennersoog van Fritz en de onvoorwaardelijke liefde van een moeder voor haar zoon.

Excentrieke bezigheden

Dankzij het bewaarde archief krijgen we niet alleen een idee over het internationale netwerk van Fritz. Enkele documenten hebben ook een meer familiaal karakter, zoals de correspondentie van Henriëtte, albums met foto’s van familieleden en vrienden. Ze tonen de levenswandel van de gedreven verzamelaar en zijn ietwat excentrieke bezigheden. Een favoriete bezigheid van hem zijn gekostumeerde bals. Zijn bewaarde balboekjes geven echter niets prijs over zijn liefdesleven. Fritz blijft ongehuwd en woont zijn hele leven bij zijn moeder. Als lid van de Artibus Patriae, de vriendenvereniging van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, en als erelid van de Scalden, een artistieke vereniging, ontmoet hij heel wat gelijkgezinden uit de kunstwereld: schrijvers, musici, kunstenaars… In 1894 is deze culturele elite in de ban van de wereldtentoonstelling. Een van de hoofdattracties was de wijk ‘Oud-Antwerpen’, een grootschalige reconstructie van het zestiende-eeuwse stadscentrum. En Fritz viert mee; in historische kostuums uit Bruegels tijd… Deze nostalgische gerichtheid op het verleden is ook te zien op de cartes de visite van Fritz, die bewaard zijn gebleven. Ze waren bestemd voor vrienden en kennissen en tonen hem als een man uit de hogere burgerij met aristocratische ambities. Mayer van den Bergh is ook fervent amateurfotograaf en vertaalt middeleeuwse sagen en sprookjes uit het Duits. Hij doet dat in het Nederlands, wat niet vanzelfsprekend is in zijn Franstalige en aristocratische milieu. Naast kunst houdt hij van volbloedpaarden en de jacht. Zijn voorliefde voor bloemen en planten zet hem aan tot het zelf kweken van dahlia’s, waarmee hij zelfs prijzen wint.