Stevig en zelfzeker staat hij in de wereld, deze man in zwarte kapmantel en hoge hoed met brede rand, forse baard en onverstoorbare blik. Zijn onder de cape onzichtbare hand rust op de heup, waardoor de donkere massa tegenover de okergele achtergrond nog imposanter wordt. Met de linkerhand slaat hij zijn mantel iets naar achter. Het zichtbaar maken van de ruitvormige voering in grijs en blauw doorbreekt het gesloten karakter van deze massieve vorm. In dit trefzekere portret, levensgroot en ten voeten uit, bereikt de kunstenaar een zorgvuldig evenwicht tussen de statische présence van het personage en dynamische details zoals de subtiele beweging van de oogopslag, het discrete gebaar van de linkerhand en het sierlijke voetenspel.
Voorgesteld is hier de Spaans-Baskische schilder Francisco ‘Paco’ Iturrino (1864-1924). Tijdens zijn studie aan de Brusselse academie sloot hij vriendschap met Henri Evenepoel en volgde hem naar Parijs. In de kunstenaarsbuurt Montmartre woonde hij op twee stappen van de Moulin Rouge. Hoewel Evenepoel geen nachtvlinder was, ging hij er met zijn vrienden op café en nam hij bezoek uit Brussel mee op stap in het Parijse uitgaansleven. De Moulin Rouge was voor hem ‘de exacte weergave van een decadent tijdperk en voor iemand die er van houdt om te observeren een onuitputbare bron van vreemde dingen’.
Ondanks zijn korte carrière – hij was pas zeventwintig toen hij aan tyfus overleed – maakte Henri Evenepoel (Nice 1872 – Parijs 1899) op tien jaar tijd ongeveer 350 schilderijen, waarvan een derde portretten. Na het vroegtijdig overlijden van zijn moeder groeide hij op bij zijn Brusselse grootouders in een artistiek milieu van muzikanten en kunstenaars. Als begenadigd tekenaar koos hij voor een opleiding aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Brussel. Na een jaar besloot hij naar Parijs te trekken.
In Parijs verblijft hij bij de familie van zijn nicht Louise, die samen met haar echtgenoot en haar kinderen Henriette en Sophie in de buurt van Les Invalides woont. Zowel haar twee dochters als de kleurrijke buurt vormen het onderwerp van meerdere schilderijen. Uit de relatie tussen de jonge schilder en zijn drie jaar oudere nicht wordt een zoon geboren. Vanaf zijn geboorte komt Charles naast zijn twee zussen in de schilderijen uitdrukkelijk in beeld.
In 1893 schrijft Evenepoel zich in aan de Parijse Academie waar hij in het atelier van Gustave Moreau terechtkomt. Als gerenommeerd kunstenaar werd Moreau op late leeftijd uitgenodigd om aan de Academie les te geven. Zijn studenten ontvangt hij liever in zijn eigen atelier. Alhoewel hij als symbolist beschouwd wordt – een schilder van een vervlogen tijdperk – moedigt hij zijn leerlingen aan om hun eigen weg te zoeken. In het atelier ontmoet Evenepoel jonge kunstenaars als Georges Rouault, Albert Marquet en Henri Matisse, die enkele jaren later als ‘wilde beesten’ hun plaats in de kunstgeschiedenis stormenderhand zullen veroveren. Voor zijn vriend Matisse maakt hij een innemend portret van zijn bijna twee jaar oude dochter Marguerite. Of ook Evenepoel in de richting van het fauvisme geëvolueerd zou zijn zullen we nooit weten, maar gezien zijn voorliefde voor kleur lijkt de kans wel zeer reëel. Zelf identificeerde hij zich met ‘ceux qui aiment la couleur, qui en ont mangé’.
Het levensgroot portret van Iturrino schildert hij naar zijn eigen standaard: ‘Ik wil dat er boven wat meer ruimte is dan beneden, en links en rechts even veel, dat hij goed op een been rust en dat het andere naar voren gestrekt is, dat zijn hoofd stevig op zijn schouders staat, dat er lijn en stijl zit in het geheel.’ Zijn voorkeur voor okergeel en roodbruin is een verworvenheid van zijn bezoek aan Algerije. De pose is geïnspireerd op De fluitspeler van Manet. Ze is bescheiden en indrukwekkend tegelijk; meer grandeur dan theatraliteit.
Uit het portret blijkt ook zijn bewondering voor Spaanse schilders als Velázquez en Goya. Een berooide kunstenaar wordt hier afgebeeld als een Spaanse edelman. Desondanks worden expliciete verwijzingen naar de Spaanse cultuur, die toen dankzij Bizet en zijn populaire opera Carmen erg in de mode was, moedwillig vermeden. Op een foto van een eerdere versie van het portret staat De Spanjaard voor een aankondiging van de Gran corrida de toros, mogelijk een verwijzing naar een film van de gebroeders Lumière die in 1898 in het Grand Café in Parijs vertoond werd. Een fond die later door het symbool van het Parijse uitgaansleven en de levendige figuren op de achtergrond vervangen werd.
Tekst: Lieven Van Den Abeele
Het kunstwerk van Evenepoel is momenteel te zien in de vernieuwde collectiepresentatie in het MSK Gent. Reserveer je ticket via de website van het museum.
Lees meer over de collectie van MSK Gent op de website van het museum en volg het museum via Facebook en Instagram.
Your browser doesn't meet the minimum requirements to view this website. The browsers below are compatible. If you do not have one of these browsers, click on the icon to download the preferred browser.
