Clara Peeters was een tijdgenote van Peter Paul Rubens (1577-1640) en de stillevensspecialist Frans Snyders (1579-1657), maar vooral een talentvolle schilderes van keukenstukken, banketjes, visstillevens en bloemstukken. Haar schilderijen tonen overvloedige etenswaren, luxevoorwerpen in glas en porselein, tafelzilver en pronkbekers, zeldzame schelpen, kostbare en vaak zeldzame bloemen en andere preciosa.
We weten maar weinig over het leven en de opleiding van deze Antwerpse kunstenares. Ze werd geboren als Clara Lamberts in Mechelen, als derde generatie van een schilderfamilie. Haar ouders verhuisden al snel naar Antwerpen waar ze in 1605 huwde met de verder onbekende schilder Henrick II Peeters. Hoogstwaarschijnlijk vormde haar vader en/of echtgenoot haar in de schilderkunst.
Vanaf het eerste decennium van de zeventiende eeuw waagt Clara Peeters zich aan een nieuw vooruitstrevend genre: het bloemstilleven. Onder meer Jan (I) Bruegel (1568-1628) en Osias (I) Beert (1580-1624) schilderden op dat moment al bloemstukken. Maar Peeters neemt resoluut afstand van hun gestileerde en geïdealiseerde stijl. Haar streven is een zo natuurgetrouw mogelijke en realistische weergave. Ze blinkt uit in botanische nauwkeurigheid door studie en observatie van levensechte bloemen.
Peeters laat zich ook inspireren door de populaire publicaties over fauna en flora die aan het einde van de zestiende eeuw in Antwerpen verschijnen. Heel wat individuele bloemen en kleine dieren uit haar schilderijen zijn herkenbaar in de studieprenten van Adriaen Collaert (ca.1550-1618) of Joris Hoefnagel (1542-1600). In die publicaties krijgen veel bloemen en dieren een allegorische betekenis toegedicht. Wellicht gaan ook in de bloemstillevens van Peeters symboliek en realiteit hand in hand.
Op beide stillevens komen door Peeters vaak afgebeelde bloemen en kruiden voor zoals oregano, de roos en de rozenknop. Op Bloemen in een vaasje met sprinkhaan en kikvors herkennen we de donkere akeleien en het viooltje, het boterbloempje en het vergeet-me-nietje. In het boeket met de muis verschijnen de oranje margriet, het komkommerkruid, het juffertje-in-het-groen en de gevederde tulp.
Haar stillevens geven een buitengewoon levendige aanblik. Die wordt opgeroepen door de schijnbaar nonchalante en luchtige schikking van de bloemen, het lage standpunt en door lichtweerkaatsing op de noppen van het roemerglas of in de druppels op de voorgrond. Het dynamische effect wordt nog versterkt doordat voor het eerst in dit genre kleine dieren, planten en bloemen symmetrisch geschikt op de voorgrond verschijnen.
In die tijd behoren de stillevens met bloemen tot de duurste werken, niet enkel door de kostbaarheid van de afgebeelde bloemen maar ook door de hoogwaardige technische uitvoering ervan. Rond 1611 zijn Peeters’ schilderijen erg populair. Ze vinden hun weg naar kunstkenners, rijke burgers en aristocratische kringen in binnen- en buitenland. Door de grote vraag naar werken van haar hand, begint Peeters bepaalde bloemen, dieren en voorwerpen te herhalen.
Het commerciële succes inspireert vele schilders-generatiegenoten om haar composities en bloemmotieven te imiteren. Toch zijn die werken vrij goed te onderscheiden van Peeters’ authentieke oeuvre. Op deze twee werkjes uit de collectie van Museum Mayer van den Bergh verraadt de minder gedetailleerde uitwerking van de kleine dieren op de voorgrond, zoals de sprinkhaan en de muis, dat het om een navolger van Peeters gaat. Ook de margrietjes die nergens in Peeters’ werken voorkomen, het roemerglas met een rechte in plaats van een bolle wand, de symmetrische schikking van de bloemen, de afwezigheid van de waterdruppels of een onmogelijke schaduw rechts van de boterbloem op de voorgrond tonen dat niet Peeters zelf het penseel vasthield.
Beide bloemstillevens zijn te bewonderen in het Museum Mayer van den Bergh, genoemd naar verzamelaar Fritz Mayer van den Bergh. Na zijn plotse overlijden in 1901 bracht zijn moeder Henriëtte zijn diverse kunstcollectie onder in een nieuw museum. Tot op vandaag houdt het museum de nagedachtenis aan haar vroeggestorven zoon levendig door zijn internationaal vermaarde collectie te koesteren en presenteren.
Meer informatie over Museum Mayer van den Bergh vind je op de website van het museum. Volg de activiteiten van het museum ook via Facebook.
Your browser doesn't meet the minimum requirements to view this website. The browsers below are compatible. If you do not have one of these browsers, click on the icon to download the preferred browser.
