Centraal in beeld zien we Joris Van Severen en links van hem staat Jef De Vlieger (de man met ronde bril), een advocaat en kunstliefhebber die menig kunstenaar in het interbellum steunde en rechtsbijstand verleende. In 1936 kwam dit werk in de collectie van Joris Van Severen terecht. Joris Van Severen was de oprichter van Verdinaso, het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen, een autoritaire beweging die tot doelstelling had de eenmaking van Nederland, Vlaanderen en Frans-Vlaanderen tot een nieuw Dietsch Rijk der Nederlanden. Op 10 april 1936 schreef Van Severen aan Labisse hierover: "Je serais en effet heureux de posséder les Flamands. Je n’aime pas beaucoup que tu m’ais portraiturer dans la boite de Morel." Gabriel-Raoul Morel (1764 - 1832) was een laat achttiende-, begin negentiende-eeuwse Franse goudsmid-juwelier die onder meer bekend staat voor kleine gouden en vergulde snuifdoosjes, al dan niet met (ovaal) medaillon.
De figuren in Les Flamands worden als sardienen in een doosje samengeperst, hoofdzakelijk geschilderd in zilveren grijstinten (de harnassen) en een goudgele Vlaamse vlag die bovenaan afzoomt, refererend aan dergelijke pronkerige snuifdoosjes. Labisse zelf legde compositorisch voornamelijk de link naar De Kruisdraging (ca. 1510-1516) door Jheronimus Bosch, een werk dat zich in de collectie van het MSK in Gent bevindt. Daarin zien we Jezus belast met het zware houten kruis, omringd door een kluwen van koppen. Van ademruimte is ook hier geen sprake.
De Franse kunstenaar Félix Labisse (1905-1982) belandde begin jaren 1920 in Oostende waar hij aanvankelijk school liep in de Visserijschool. Door contacten met onder meer James Ensor, Léon Spilliaert en Constant Permeke kwam de kunstenaar in hem naar boven en begon hij te schilderen. Labisse werd ook regelmatig uitgenodigd voor het ontwerpen van decors voor verschillende theatervoorstellingen (o.a. voor Het Proces, een stuk van Jean-Louis Barrault naar Franz Kafka), nachtclubs en het Kursaal te Oostende. Voor een van zijn beste vrienden, de befaamde boekhandelaar en intellectueel Mathieu Corman schilderde hij begin jaren 1930 een muurschildering met portretten (een werk dat vandaag weggestoken zit en waarvan we de toestand waarin het zich bevindt, niet kennen). In de jaren 1950 hernam hij dat idee van portretten maar dan op doek geschilderd. Het werd een indrukwekkende reeks van 68 bekende koppen die de boekenwinkel van Corman in Oostende decennialang kenmerkte, met portretten van Salvador Dalí, Stéfan Schweig, Simonne de Beauvoir en Emile Zola tot Gerard Walschap, Fjodor Dostojevski en Berthold Brecht.
Félix Labisse verdeelde ca. begin jaren 1930 zijn tijd tussen de Belgische kust (Oostende) en Parijs, waar hij bevriend raakte met kunstenaars Antonin Artaud, Paul Éluard, Man Ray, Pablo Picasso en vele anderen. Op de achterzijde van Les Flamands staat de naam van Walch Le Tannois te lezen. Deze Franse Kunstenaar (Charles Walch afkomstig uit Thann) hield atelier in Parijs en vertoefde net als Labisse in die Parijse artistieke kringen. In januari 1933 werd Dans la fosse aux lions van Jean Suberville uitgegeven, met daarin acht houtsneden van Le Tannois. Zich “in het hol van de leeuw” bevinden, dat moet Félix Labisse alvast geïnspireerd hebben bij het schilderen van Les Flamands, gezien de vermelding van Le Tannois op de achterkant van het schilderij. Verder onderzoek naar dit boeiende artistiek en literaire netwerk van en rondom Félix Labisse zou wellicht meer inzichten over dit kunstwerk genereren, en bij uitbreiding over de complexe geopolitieke ontwikkelingen in het interbellum en hoe deze door verschillende kunstenaars gefilterd en verbeeld werden.
Mu.ZEE beheert naast Les Flamands nog twee schilderijen en een tekening (een portret van James Ensor) van Félix Labisse. Op het eerste schilderij zien we James Ensor samen met Henri Van Vyve, een Oostendse journalist en Labisse zelf geportretteerd. Van Vyve was de man achter het tijdschrift Tribord dat in 1930 voor het eerst verscheen. Labisse schilderde dit merkwaardige tafereel in 1964 naar aanleiding van de tentoonstelling Oostende in de Kunst, een tentoonstelling in het Kursaal in Oostende. Het schilderij kreeg als titel Bonjour Monsieur Ensor mee, bij wijze van groet aan de grootmeester die op dat moment vijftien jaar overleden was. Het tweede schilderij in de Mu.ZEE-collectie is een portret van Henri Vandeputte uit 1950. Vandeputte was dichter, kunstcriticus, kunsthandelaar en uitgever van diverse tijdschriften (Stella, La Jeune Belgique, Le Coq Rouge...) en in de jaren 1920 ook “directeur des fêtes et des jeux” van het Kursaal te Oostende. Hij was goed bevriend met de Oostendse kunstscène en werd meermaals geportretteerd door onder andere Félix Labisse en Léon Spilliaert.
Tekst: Mieke Mels
oktober 2023
Félix Labisse, cat. Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam, 1973
Your browser doesn't meet the minimum requirements to view this website. The browsers below are compatible. If you do not have one of these browsers, click on the icon to download the preferred browser.
