Voor de renaissanceloggia – de open galerij aan de linkerkant van het schilderij – liet Vrancx zich waarschijnlijk inspireren door een aantal prenten. Eén daarvan verscheen in het boek Architectura: die hooghe ende vermaerde conste bestaende in vijf manieren van edifitien, in 1606 gepubliceerd door Hans Vredeman de Vries (1527-1609) en zijn zoon Paul (1567-1630). Niet enkel de loggia maar ook de ijzeren trapleuningen en het spel met verschillende niveaus kan je terugvinden in de renaissanceprent van Vredeman de Vries.
Het gebruik van het lineaire perspectief, met in de verte een centraal verdwijnpunt doorheen de twee bogen, is ook een erfenis van de renaissance. Hetzelfde geldt voor de decoratie van het paleis. De groteske vormen op de façade en op de plafondwelvingen van de loggia, de antieke buste in de nis boven de deur, de bas-reliëfs op de muren van de ommuurde patio en de marmeren vloerpatronen: ze grijpen allemaal duidelijk terug naar antieke en renaissancevormen.
Vrancx woonde in Rome van circa 1596 tot 1601 en maakte daardoor van dichtbij kennis met de visuele taal van de klassieke oudheid, hergebruikt en geïnterpreteerd tijdens de Italiaanse renaissance. Ook Rubens was zeer onder de indruk van de klassieke traditie. Vier jaar na Vrancx reisde hij eveneens naar Italië, waar hij tot 1608 zou blijven. Vrancx’ gebruik van de visuele vormen van de klassieke oudheid en de renaissance in dit schilderij zouden ook heel belangrijk worden in Rubens’ eigen werk.
Tijdens de renaissance en de barok wilde de mens de natuur controleren, manipuleren en zelfs verbeteren. De kunst van de landschapsarchitectuur werd ingezet om dit talent tentoon te spreiden. Naast elegante parterres, pergola’s en mythologische standbeelden ontwierp men ook allerlei waterwerken – niet enkel fonteinen maar eveneens complexere waterspelletjes. Zo zie je op Vrancx’ schilderij dat de personages op de voorgrond verrast worden door het water dat uit de grond en de bas-reliëfs spuit. De boeken en uitvindingen van tuiningenieur en ontwerper Salomon de Caus (1576-1626), die veel met water werkte, waren mogelijk belangrijk voor Vrancx.
Zowel in Romeinse stadstuinen, in de renaissancetuin van de Villa d’Este in Tivoli als in de tuinen van de aartshertogen Albrecht en Isabella in Brussel, werden bezoekers overweldigd door waterpartijen. Rubens was zeker bekend met de waterwerken van de aartshertogen en in verschillende tuinen in Rome, en met de ontwerpen van De Caus. Hij was ook zeer geïnteresseerd in de menselijke interactie met de natuur. De beelden van kunstenaars als Vrancx en Vredeman de Vries speelden beslist een rol in Rubens’ eigen beeldvorming rond tuinieren en tuinontwerpen. In zijn huis en atelierwoning in Antwerpen zou hij dan ook grote aandacht besteden aan zijn eigen tuin. In het kader van de totaalrenovatie en restauratie van het Rubenshuis zal deze tuin het komende jaar opnieuw gereconstrueerd worden, aan de hand van een breed spectrum aan historische bronnen.
Wordt vervolgd!
Tekst: Abigail D. Newman, 6 juni 2023
Publicatie 'De wereld is een tuin: Hans Vredeman de Vries en de tuinkunst van de renaissance'
Your browser doesn't meet the minimum requirements to view this website. The browsers below are compatible. If you do not have one of these browsers, click on the icon to download the preferred browser.
