Op deze schilderijenreeks is de familie Vekemans afgebeeld. In 1624 geeft de gefortuneerde Antwerpenaar Joris Vekemans, een zakenman in zijdestoffen, Cornelis de Vos (1584-1651) de opdracht om portretten te maken van zichzelf, zijn vrouw Maria en hun zes kinderen. In plaats van een groot familieportret koos de opdrachtgever voor een reeks van (minstens zes) aparte schilderijen. Een jaar later sterft Joris Vekemans. Hij is amper vijfendertig jaar oud en overlijdt op het hoogtepunt van zijn carrière. Slechts drie schilderijen zijn volledig klaar: die van Joris, Maria en Frans. De schilderijen van Elisabeth of Cornelia en Jan zijn niet helemaal afgewerkt. Aan de andere drie kinderen komt de barokschilder nooit toe. Wellicht werd de hele onderneming na de plotse dood van Joris Vekemans beëindigd.
Cornelis de Vos was een van Antwerpens meest befaamde portretschilders. Onder invloed van Rubens en Van Dyck ontwikkelde hij een eigen beeldtaal die tegemoet kwam aan de smaak van de stedelijke burgerij. Hij blonk uit in kinderportretten.
De portretten zijn als pendanten geschilderd: ze horen twee aan twee samen. De geportretteerden zijn levensgroot afgebeeld en telkens als paren die naar elkaar kijken: Joris en zijn vrouw Maria vormen een paar. Dan zijn er de kinderen: de vier of vijf jaar jonge Frans en zijn zus Elisabeth of Cornelia. Jan is de oudste zoon. Bij hem hoorde het tweede meisje.
Per paar nemen de geportretteerden dezelfde houding aan. De achtergrond stemt overeen en de schilder gebruikte een vergelijkbaar kleurenpalet. De welstand van het gezin is zichtbaar in de luxueuze kledij, de attributen en het achterplan. Ook het Turks kleed op het portret van vader Jan verwijst hiernaar. Het opschrift op de twee brieven daarop vormde de sleutel tot de identificatie. Via het doorkijkje op het portret van Maria is de Antwerpse kathedraaltoren zichtbaar. Op die manier tonen de opdrachtgevers hun verbondenheid met de stad.
De drie kinderportretten zijn van een uitmuntende kwaliteit. Elisabeth Vekemans of haar zus Cornelia kijkt ons aan, tegelijk trots en verlegen. Ze moet ongeveer acht jaar jong zijn. We zien haar ten voeten uit en levensgroot. Dat is uitzonderlijk voor een kinderportret. De achtergrond laat zien dat dit werk onvoltooid is. Ook de chique jurk is nog wat nonchalant geschilderd.
De tegenhanger van dit portret is het meest afgewerkte en toont de vier of vijf jaar oude Frans. Hij is uitgedost als een kleine prins met een groot omrande hoed. De jongen poseert staand op een terras met zicht op een perkentuin. Omdat het meisje zowat vier jaar ouder moet zijn geweest, is ze zittend afgebeeld. De schilder heeft in deze bijhorende portretten verwante tinten van groen gebruikt.
De reeks is een uniek ensemble. In 1897 koopt Fritz Mayer van den Bergh (1858-1901) de vier portretten. Het vijfde portret van de oudste zoon Jan wordt in 2006 dankzij de Koning Boudewijnstichting na vier eeuwen opnieuw herenigd met zijn familie. Het portret is in permanente bruikleen aan het museum gegeven.
Jan Vekemans is hierop vijf jaar. Hij draagt een kostuum met rok en open japon in groen fluweel, houdt een hoed in de hand en toont het gevest van een wapen bevestigd aan een lederen gordel. Het zijn typische mannelijke attributen. De luxueuze kledij is ongetwijfeld feestkledij, en dus geen alledaags kostuum. In de zeventiende eeuw was het echter de gewoonte om kinderen uit te dossen in rijkelijke kledij. Hiervoor werden soms kledingstukken van de ouders ‘vermaakt’ op maat van de kinderen. Het noodlot spaarde het gezin niet. Na de plotse dood van vader Joris stierven ook twee van zijn dochters op jeugdige leeftijd. Elisabeth werd nauwelijks elf jaar oud en haar jongere zusje Cornelia zeventien. Jan ontpopte zich tot de meest bekende Antwerpenaar van de familie. Als advocaat, schepen en aalmoezenier bouwde hij een schitterende loopbaan uit. Drie jaar voor zijn dood werd hij geadeld. Zijn oudste dochter Catharina huwde met Albert-Maria Rubens, kleinzoon van de schilder.
Kom meer te weten over leven en werk van Cornelis de Vos op onze website Barok in de Zuidelijke Nederlanden.
Ontdek meer uit de collectie van Museum Mayer van den Bergh via de website en volg het museum via Facebook.
Headerbeeld: zicht op de portrettenreeks van Cornelis de Vos in het Museum Mayer van den Bergh, foto Ans Brys
Your browser doesn't meet the minimum requirements to view this website. The browsers below are compatible. If you do not have one of these browsers, click on the icon to download the preferred browser.
