Constant Permeke, Grote Marine, 1935, collectie Mu.ZEE

In 1924 vond in de Brusselse galerie Giroux een eerste retrospectieve tentoonstelling plaats met het werk van Constant Permeke. De tentoonstelling toonde 270 kunstwerken waaronder een groot aantal zeegezichten. In deze eerste marines schilderde Permeke ook nog het strand, de duinen of een golfbreker. Later verdwenen deze elementen en werd het doek helemaal ingenomen door de bewegende watermassa. De zee – soms kalm, soms stormachtig – zag hij als een spiegel van de ziel en als een middel om zijn emoties uit te drukken. Permeke schilderde de zee in al haar gedaanten. Hij schilderde haar veelvuldig en toch altijd anders. Zijn stijl was expressief, met breed uitgestreken dikke verflagen en losse toetsen. Hij gebruikte daarvoor een donker palet met aardetinten bruin, oker en zwart, hier en daar wat vurig rood of helder blauw.

Deze duotentoonstelling krijgt als titel ‘Nachtkieren, dwaaltroggen, verfsnedes’. Het zijn woorden die Rein Dufait zelf bedacht en koppelt aan wat er momenteel in zijn atelier gebeurt. Ze roepen veel associaties op en zeggen tegelijkertijd niets. Het zijn ongewone samenstellingen en combinaties die ontstaan vanuit een zoektocht naar beelden. Dufait is geen schilder pur sang zoals Permeke. Hij is evenmin een genrekunstenaar die marines of landschappen creëert. Dufait denkt vanuit de materie om zijn beelden vorm te geven. De zee en het strand zijn daarbij zeer vaak een bron van inspiratie. Hij maakt objecten die de idee van maakbaarheid uitdagen. Aan maakbaarheid kleeft een gevoel van controle. Het suggereert dat je iets doelmatig kunt vormgeven, mits het volgen van een stappenplan. De ideeën die hij uitwerkt, verraden sterk de hand van de kunstenaar en de tijd die nodig is om een sculptuur te laten groeien. Dit kan vrij letterlijk genomen worden, wanneer hij met de hand een tunnel in het strandzand graaft – wie herinnert het zich als kind? – en deze actie vervolgens tot sculptuur verheft door middel van beton.

Grote Marine van Permeke hangt centraal in de tentoonstelling. Dit grote zeegezicht inspireert Rein Dufait om vanuit zijn eigen artistieke praktijk een nieuw beeld te creëren als een tegenhanger in de ruimte. Het wordt evengoed een Grote Marine met exact dezelfde afmetingen als het werk van Permeke. Het werk krijgt een duidelijke planindeling met strand, zee en lucht. Van daaruit onderzoekt hij hoe gestileerde vormen – hij noemt het draaltekeningen of vormelijke overpeinzingen – deel kunnen worden van dat archetype beeld van een zeegezicht.

Tekst: Mieke Mels