Net als veel andere 17de-eeuwse kunstenaars liet ook Peter Paul Rubens zijn geschilderde composities in prent brengen. Hij liet zijn barokke schilderijen niet alleen in gravures vertolken, maar ook in enkele houtsneden. Deze techniek was vooral populair in de 16de eeuw, maar raakte uit de mode in de 17de eeuw toen de gravure haar hoogdagen als reproductietechniek beleefde.
De houtsnijder Christoffel Jegher sneed in totaal negen houtsneden naar schilderijen van Rubens, waaronder deze Dronken Silenus. Het zijn buitengewoon krachtige prenten die een waar hoogtepunt vormen in de geschiedenis van de houtsnede. Rubens volgde het wordingsproces van de houtsneden op de voet.
De figuur van Silenus is overgenomen uit een schilderij dat zich nu in de Alte Pinakothek in München bevindt, maar Rubens maakte ook een voorbereidende tekening voor de prent. Naar dat ontwerp werd niet alleen de houtsnede gemaakt, maar ook een gravure die wordt toegeschreven aan Schelte Bolswert (c. 1586-1659). Het verschil tussen beide illustreert mooi hoe Rubens de leesbaarheid en de expressiviteit van de houtsnede liet verhogen door lijnen te elimineren of te vereenvoudigen.
Onder de gravure staat een moraliserend onderschrift dat waarschuwt voor een overdadig gebruik van alcohol. Het verwijst tevens naar de afgebeelde fabel van Silenus, die in de Metamorfosen van Ovidius is opgenomen. De dronken Silenus, de leraar van de wijngod Bacchus, is door Frygische boeren gevonden en bij koning Midas gebracht, die een feest voor hem organiseert. Om hem te bedanken laat Bacchus een wens van Midas in vervulling gaan. Deze roept vervolgens een vloek uit over zichzelf door te verlangen dat alles wat hij aanraakt in goud verandert.
Interesse in barok? Verdiep je verder op onze barokwebsite.
Ontdek ook de website van Musea Brugge en volg het museum via Facebook, Twitter en Instagram.
Deze tekst verscheen eerder in een extra nummer van Museumbulletin. Met dank aan de Vrienden van de Musea Brugge.
Selectieve bibliografie
Nico van Hout, Copyright Rubens. Rubens en de grafiek, tent. cat. Antwerpen (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten), Québec (Musée National des Beaux-Arts), 2004/2005, p. 96-97