Anoniem (Frans [Parijs?]), Bespotting van Christus, eerste kwart 14de eeuw, collectie Museum Mayer van den Bergh

Dit ivoren beeldje toont een nagenoeg unieke combinatie, in een symmetrische compositie: de sereen ogende Christus zit – of moeten we zeggen: troont? – in het midden. Hij wordt door twee mannen bespot en gegeseld, terwijl hij met zijn rechterhand het zegenende gebaar maakt en met zijn linkerhand een boek rechtstaand op zijn knie laat rusten. Van deze iconografie kennen we maar één ander voorbeeld (British Museum, Londen). Dat is ook Frans (Parijs) en dateert uit dezelfde periode.

Zeldzaam

De twee staande beulen dragen elk een nauw aansluitend hoofddeksel dat onder hun kin is dichtgeknoopt, en hun gezichten lijken op een grimas. Dat karakteriseert hen als onsympathiek. Christus’ gelaat daarentegen straalt rust en waardigheid uit. Het duo staat op een hoogte. Eén arm rust op de schouders van Christus en met de andere maken de twee zich klaar om te slaan, maar dat lijkt Jezus niet te deren. (Eén beulshand is afgebroken.) In andere voorstellingen van de bespotting is hij veeleer deerniswekkend en staat hij recht, met gebonden handen en de doornenkroon op zijn hoofd. Misschien was het een expliciete vraag van de opdrachtgever om het bij deze prestigieuze opdracht anders te doen.

Elegant

Vermoedelijk kijken we hier naar een fragment van een gotisch retabel waarvan we nog andere onderdelen kennen, waaronder Christus’ gevangenneming in de Hof van Olijven (Louvre, Parijs), de geseling (privécollectie, Parijs), de kruisafneming (Kunstindustrimuseet, Oslo) en de vrouwen aan het graf (Victoria & Albert Museum, Londen). Die zijn op een gelijkaardige manier uitgewerkt. De uitvoering is soepel, fijn en elegant, zoals blijkt uit de plooival van Jezus’ mantel, zijn lange haren en de houdingen en bewegingen. Het kan dat de ivoortjes ooit gepolychromeerd of verguld zijn geweest. Ivoren retabels met voorstellingen van de passie lijken zeldzaam en tijdgebonden (1320-1340) te zijn geweest.

Fortuin

Dit beeldje maakte in 1898 deel uit van de collectie-Micheli die Fritz Mayer van den Bergh in één keer verwierf. Hij kocht die van de dochter van de (gestorven) verzamelaar Carlo Micheli. De man was ook actief als mouleur (vervaardiger van afgietsels van bestaande beelden), beeldhouwer en restaurator. Met bescheiden middelen had hij een uitgelezen collectie middeleeuwse kunst verworven. Toen Mayer die kocht en hierdoor grote musea voor was, was ze inmiddels een klein fortuin waard.

Verken de collectie van Museum Mayer van den Bergh via de website en volg het museum via Facebook.