Alexandre Cabanel, Cleopatra, 1887, collectie KMSKA

Fatale vrouw

Het schilderij dateert uit de negentiende eeuw. In Europa heerst een ware egyptomanie. Vooral Cleopatra fascineert, een sterke vrouw die een van de machtigste rijken uit de klassieke oudheid aanvoert. Haar verhoudingen met Julius Caesar en de Romeinse generaal Marcus Antonius en haar vermeende zelfmoord in 33 v. Chr. schenken haar mythische proporties. Kunstenaars en schrijvers portretteren haar als het toonbeeld van de femme fatale. Cabanel bevestigt dit beeld, in wat hijzelf een van zijn beste werken noemt. Hij voert een sfeer van operadrama op. Cleopatra weet dat haar rijk samen met haar zal eindigen. En dat einde is nabij.

Historie én fantasie

Cabanel combineert zijn kennis van de Egyptische oudheid met fantasie. Het gebouw baseert hij op afbeeldingen van Egyptische tempels. Het luipaard verwijst naar de godin Mafdet, die de koninklijke macht vertegenwoordigt. De gier in Cleopatra’s hoofdtooi symboliseerde in het late Egypte het vrouwelijke. Haar gewaad en sluiers zijn pure fantasie. Ze accentueren decadentie en verleiding. De vorstin eist duidelijk de hoofdrol op. Cabanel werkt haar verfijnd uit. De gevangenen verbant hij naar de achtergrond, naar een kleurloze vrij wazige omgeving.

Academische kunst

De keuze van een historische figuur die tot de verbeelding spreekt. De mix van historisch correcte details en fantasie. De technisch verfijnde uitvoering volgens academische regels; dit alles is kenmerkend voor l'art pompier. Een stijl die tot de academische kunst behoort. Cabanel schilderde dit werk in 1887 voor het Museum van de Academiekers in Antwerpen. Wie toetrad tot het Academische Corps moest een werk en een portret afstaan. 1887: op dat moment is de bouw van het nieuwe museum voor schone kunsten – het KMSKA – volop aan de gang.

Cabanel en Stevens

Alexandre Cabanel is in zijn tijd een gevierd meester en invloedrijk figuur. Hij geeft les aan de École des Beaux-Arts en zit in de jury op de officiële Salon van Parijs, een vermaarde kunsttentoonstelling. Naast klassieke, historische en religieuze onderwerpen specialiseert hij zich in portretten van vrouwen uit de hogere sociale kringen. Net zoals zijn generatiegenoot Alfred Stevens wiens De Parijse Sfinx (inv. nr. 1373) ook tot de highlights van het KMSKA behoort. Deze 'sfinx' heeft niets met Egypte te maken, maar verwijst naar de dromerige houding van de geportretteerde dame.

Lees meer over de collectie van het KMSKA op kmska.be.