Zelfportret met de zwarte ooglap
Kunstenaar / maker
Rik Wouters (schilder)Datering
(1915)Periode
20ste eeuw
Na een voor Rik Wouters bijzonder succesrijke tentoonstelling bij Giroux in Brussel en Kunst van Heden in Antwerpen in 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit en werd de 32-jarige kunstenaar opgeroepen om als infanterist in de buurt van Luik mee te strijden tegen de binnenvallende Duitse troepen. Op de vlucht voor het Duitse leger eindigden Wouters en zijn regiment als…
Lees meer
Na een voor Rik Wouters bijzonder succesrijke tentoonstelling bij Giroux in Brussel en Kunst van Heden in Antwerpen in 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit en werd de 32-jarige kunstenaar opgeroepen om als infanterist in de buurt van Luik mee te strijden tegen de binnenvallende Duitse troepen. Op de vlucht voor het Duitse leger eindigden Wouters en zijn regiment als krijgsgevangenen in het Nederlandse Zeist. Diverse kennissen kwamen bij de Nederlandse overheid tussenbeide om Wouters in vrijheid in Nederland te laten leven en te werken.
In juni 1915 vestigde hij zich samen met zijn echtgenote Hélène (Nel) Duerinckx in Amsterdam. Rik was dan al enkele maanden weer aan het werk. Hij schilderde en correspondeerde met de Brusselse Galerie Giroux over de voorbereiding van een belangrijke solotentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam, begin 1916. Maar al sedert 1912 werd Rik geregeld geplaagd door hoofdpijn die hem het werken belette. Bij een pijnlijke behandeling tegen een ontsteking van zijn bovenkaaksbeen bleek dat hij kanker had. In de zomer van 1915 onderging Wouters een operatie die zijn gezicht zwaar verminkte. In april 1916 werd hij opnieuw in het ziekenhuis opgenomen. Nel en Rik hernieuwden toen hun huwelijk voor de kerk. Op 11 juli overleed hij, 34 jaar oud.
In haar ‘herinneringen’ beschrijft Nel de aanblik van haar man na de tweede ingrijpende operatie: ‘Zijn mooie blonde krullen, snor en wenkbrauwen zijn weggeschoren, een vuurrood litteken loopt van zijn slaap, onder het oog en langs de neus, tot in het midden van de gezwollen bovenlip. (…) De wangen zijn ingevallen en het oog weggezakt doordat zijn bovenste kaaksbeen weggesneden is.’ Nel vertelt ook hoe Rik twijfelt of hij nog wel met één oog zal kunnen werken. Zij overtuigt hem om zijn zelfportret te schilderen ‘opdat het ons later, na zijn genezing, zal herinneren aan onze beproevingen’. Volgens Nel schilderde Rik zijn eigen spiegelbeeld in drie zittingen en ‘straalt het van levensvreugde’. Inmiddels is het uiteraard onmogelijk om abstractie te maken van de tragische omstandigheden waarin een van Wouters’ laatste werken tot stand kwam. Hoe dan ook zien we in dit zelfportret dezelfde zoektocht naar eenvoud en monumentaliteit die kenmerkend is voor de schilderijen én sculpturen die Rik al in 1914 realiseerde.
Ludo van Bogaert (1897-1989) was een zeer belangrijke Antwerpse geneesheer. Hij was gespecialiseerd in hersenonderzoek en verrichtte op dat vlak baanbrekend wetenschappelijk werk. Vanwege zijn uitzonderlijke verdiensten kreeg hij in 1962 de titel van baron. Hij was een kunstliefhebber en kocht al voor de Tweede Wereldoorlog schilderijen van Rik Wouters. Naderhand sloot hij vriendschap met Nel, die inmiddels voor een derde keer gehuwd was met de heer de Carnière. In 1974 stipuleerde Van Bogaert dat hij de dertien schilderijen, acht sculpturen en 33 werken op papier van Rik Wouters die hij bezat, aan het museum zou nalaten.
Lees minder
