De heilige vrouwen bij het graf

In 1890 volgde William Bouguereau zijn overleden collega Alexandre Cabanel op als effectief lid van het Academisch Corps aan de Antwerpse Academie. Volgens de traditie moest hij een representatief kunstwerk en een zelfportret leveren voor het Museum van de Academiekers. Toen hij De heilige vrouwen bij het graf selecteerde voor de Antwerpse wereldtentoonstelling van 1894, leek het vanzelfsprekend dat hij…

In 1890 volgde William Bouguereau zijn overleden collega Alexandre Cabanel op als effectief lid van het Academisch Corps aan de Antwerpse Academie. Volgens de traditie moest hij een representatief kunstwerk en een zelfportret leveren voor het Museum van de Academiekers. Toen hij De heilige vrouwen bij het graf selecteerde voor de Antwerpse wereldtentoonstelling van 1894, leek het vanzelfsprekend dat hij het doek een plek wilde geven in de Akademische Galerij. Het Bijbelse historiestuk was eerder te zien geweest op de Salon van 1890 in Parijs, trok vervolgens op reis naar Stuttgart, Berlijn en Chicago en schitterde in 1894 in de Scheldestad. De kunstenaar ontving voor zijn werk de royale vergoeding van 23.500 frank, de som die ook Cabanel had gekregen. Een jaar later schonk hij ook een zelfportret als blijk van erkentelijkheid. Als gevierde vertegenwoordiger van het artistieke establishment huldigde Bouguereau de grote academische waarden. Met zijn hoogsteigen melange van oude tradities en nieuwe effecten bekoorde hij zowel de ernstige Académie als het bourgeois salonpubliek. De Franse kunstwereld nam hem op in haar hoogste gelederen. Hij mocht gemeentehuizen en kerken decoreren en was een gewaardeerde gast op Salons in binnen- en buitenland. Bouguereau bediende ook de nieuwe generatie kunstliefhebbers. Zij wilden niet langer ernstige historiestukken en waren uit op kunst die verstrooide, betoverde en amuseerde. Rijke verzamelaars tot in Amerika kochten zijn sentimentele taferelen vol dartele nimfen en onschuldige herderinnetjes. Maar op hetzelfde moment liep de grande peinture op haar laatste benen. Jonge kunstenaars verzetten zich tegen de versleten waarden van de academische traditie. Zij schilderden het eigentijdse leven in al zijn facetten en in een verrassend nieuwe stijl. De veelzijdige Bouguereau bleef een fervente verdediger van de academische traditie en had weinig op met de nieuwe ideeën van Gustave Courbet, Edouard Manet en hun aanhangers. Op de Parijse Salon van 1890 presenteerde hij met De heilige vrouwen bij het graf een ernstig historiestuk dat nog maar eens getuigde van zijn virtuoze academische flair. Op een geheel vernieuwende, ‘academische’ manier vertelt de kunstenaar een episode uit het laatste hoofdstuk van het Marcusevangelie (16: 1-8). Maria Magdalena en twee andere vrouwen treffen het graf van Jezus open en leeg aan. Een engel deelt hen mee dat Jezus uit de dood is opgestaan, waarop de vrouwen beven van angst en buiten zichzelf raken van verdriet. Bougeureau voerde het Bijbelse tafereel uit op groot formaat, technisch verfijnd en met oog voor detail. De lijnvoering is perfect, de compositie origineel, het coloriet harmonieus, de lichtwerking fascinerend. Voor de conservatieve kritiek was dit een volmaakt meesterwerk. Zij prees Bouguereau als de vaandeldrager van de academische stijl, van de hoogstaande en voorname kunst, terwijl progressieve kunstenaars, onder wie de schrijvers Emile Zola en Joris-Karl Huysmans, hem die hang naar traditie en vakmanschap verweten, en zijn kunst een elegante leugen vonden, volgens Zola ‘sans vigueur, sans vitalité’.