Les Boëchelles. Twee Waalse boerenkinderen

In 1881 maakte de jonge Léon Frederic op de Salon van Brussel kennis met het schilderij Les foins van de Franse naturalist Jules Bastien-Lepage, waarop een stel boeren uitrust in het hooi (Parijs, Musée d’Orsay, inv.nr. RF 2748). Frederic raakte, net als vele andere Europese kunstenaars, op slag in de ban van de sociaal bewogen kunst van Bastien. Voortaan zouden…

In 1881 maakte de jonge Léon Frederic op de Salon van Brussel kennis met het schilderij Les foins van de Franse naturalist Jules Bastien-Lepage, waarop een stel boeren uitrust in het hooi (Parijs, Musée d’Orsay, inv.nr. RF 2748). Frederic raakte, net als vele andere Europese kunstenaars, op slag in de ban van de sociaal bewogen kunst van Bastien. Voortaan zouden boeren en arbeiders zijn schilderijen bevolken. Hij bracht ze heel modern in beeld, naar het voorbeeld van de nouvelle peinture: objectief en realistisch, met bijzondere aandacht voor licht, lucht en textuur. Het schilderij Twee Waalse boerenkinderen, ook gekend als Les boëchelles – een Waals dialectwoord voor ‘meisjes’ –, kwam tot stand in 1888. Een werk uit 1886 met dezelfde titel maakt deel uit van de schilderijenreeks Les âges du paysan of De levensgetijden van de boer (Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, inv.nrs. 3763-3767). Het toont acht meisjes die poseren in een bloeiende weide in het Belgisch-Ardense dorpje Nafraiture. Hier beeldt Frederic twee meisjes af in een sjofel boereninterieur. Ze zitten frontaal op een stoel, met op de achtergrond een houten lambrisering en een blauwe, verweerde wand. Het zijn zusjes, ze hebben dezelfde haarkleur en hetzelfde gezicht, en ze dragen zelfs dezelfde kledij: een vale blauwe schort en grote zwarte klompen. Ze zijn een beetje gespannen en kijken de toeschouwer bedeesd en schuw aan. Het jongste meisje zoekt bescherming bij haar oudere zus; ze leunt tegen haar aan. Grote zus laat de vingertoppen van de hand van kleine zus in een geruststellend gebaar in de hare liggen. Dat tedere handenspel vormt het middelpunt van het schilderij. Vanaf 1883 verbleef Frederic weken en soms maanden in het pittoreske Nafraiture. Hij maakte er ontelbare studies van zowel de landschappen als de dorpelingen. Een voorbereidende potloodtekening voor Twee Waalse boerenkinderen (Brussel, Prentenkabinet KBR, inv.nr. SV82014) toont twee meisjes zittend in de natuur, met op de achtergrond in de verte de kerktoren van Nafraiture. Hiermee hernam de schilder de compositie van de meisjes uit De levensgetijden van de boer. Terug in zijn atelier veranderde hij alsnog de setting en opteerde voor een binnenzicht. Met Twee Waalse boerenkinderen sloot Frederic zich aan bij het klassieke genre van het dubbelportret, meer bepaald van zussen. Hoogstwaarschijnlijk diende het portret van Jeanne en Marguerite Schlobach door Theo Van Rysselberghe (Luik, Musée des Beaux-Arts de Liège, inv.nr. 304) als voorbeeld. Beide kunstvrienden deelden de moderne ambitie om het eigentijdse leven te vertolken. Maar terwijl Van Rysselberghe de bourgeoisie portretteerde, voerde Frederic de arme en hardwerkende boerenbevolking op. De meisjes van Frederic poseerden anoniem. Pas recent kregen ze een naam. Ze konden op basis van het portret van Elodie Lamotte (Brussel, KMSKB, inv.nr. 11638) geïdentificeerd worden als de zusjes Aline en Elodie Lamotte uit Nafraiture. Het schilderij werd herhaaldelijk geëxposeerd, ook in Parijs, waar het in 1890 op de Salon du Champ de Mars veel succes oogstte. Gerenommeerde critici prezen Frederic als een waardige opvolger van Jules Bastien-Lepage. Op de wereldtentoonstelling van 1894 in Antwerpen vond het schilderij eindelijk de weg naar een kunstcollectie. Het museum kocht Twee Waalse boerenkinderen van de kunstenaar zelf voor het bescheiden bedrag van 3500 frank.