De palinghuizen in de Antwerpse polder buiten de Slijk- of Lillopoort

In dit weidse landschap brengt Abel Grimmer een gezicht op de Antwerpse polder buiten de Lillo- of Slijkpoort. Vanuit een hoog gezichtspunt zien we op de voorgrond een ‘hof van plaisance’ met feestvierende figuren en wat meer in de diepte kreken en palinghuizen. Op de achtergrond tekent zich een summier silhouet van de stad Antwerpen af, aan de oever van…

In dit weidse landschap brengt Abel Grimmer een gezicht op de Antwerpse polder buiten de Lillo- of Slijkpoort. Vanuit een hoog gezichtspunt zien we op de voorgrond een ‘hof van plaisance’ met feestvierende figuren en wat meer in de diepte kreken en palinghuizen. Op de achtergrond tekent zich een summier silhouet van de stad Antwerpen af, aan de oever van de druk bevaren Schelde. Door de polder loopt een net van buitenschansen, verdedigingswerken die het gecultiveerde karakter van het landschap benadrukken. Boven de hoge en vlakke horizon spelen de wolken een wild spel. Toen van 1577 tot 1585 calvinisten de stad Antwerpen bestuurden, kreeg Hans Vredeman de Vries belangrijke openbare opdrachten. Jarenlang werkte hij als vestingbouwmeester aan de Antwerpse forten en buitenschansen. Schansen bestonden uit aarden wallen en bruggen. Ze dienden als verdediging van de stad en de omliggende dorpen tegen aanvallende Spaanse troepen. Het werk stond onder toezicht van Willem van Oranje. Het schilderij is een vrije, schilderkunstige verwerking van de beveiliging van de Schelde met fortificaties en de door Vredeman de Vries in het polderlandschap opgeworpen verdedigingswerken. Deze laatste werden ten dele gebruikt als wegen. Ze tekenen zich af in het landschap met een spel van beige lijnen. Abel Grimmer was een leerling van zijn vader Jacob Grimmer, een van de beste landschapsschilders uit zijn tijd, die als eerste brak met de traditie van de panoramische wereldlandschappen. Abel was naast schilder vermoedelijk ook architect. Hij schilderde voornamelijk landschappen en landelijke genretaferelen, en in mindere mate interieurschilderijen, al dan niet verweven met Bijbelse motieven. Grimmer is bekend om zijn reeksen met voorstellingen van de vier jaargetijden en de twaalf maanden, die nauw verwant zijn met de kalenderillustraties uit laatmiddeleeuwse handschriften. Hij inspireerde zich dikwijls op gravures naar Pieter Bruegel I en Hans Bol. Grimmer streefde zowel in zijn landschappen, stadsgezichten als interieurs naar een vereenvoudiging en een precieze, lineaire en perspectivische uitwerking. Hij had veel aandacht voor details, naturalisme en een subtiel kleurgebruik. Dit gezicht op De palinghuizen in de Antwerpse polder ontstond vermoedelijk in de eerste jaren van de 17de eeuw en onderscheidt zich door zijn eerder grote afmetingen enigszins van het merendeel van de andere werken van Abel Grimmer. Het oeuvre van Abel Grimmer werd lange tijd verwaarloosd en is veel uitgebreider dan men vroeger aannam. Reine de Bertier de Sauvigny (1991) heeft behalve een honderdtal gesigneerde werken meer dan honderdtwintig schilderijen aan zijn oeuvre toegevoegd. Door hun stijlverwantschap zijn de werken van Jacob en Abel Grimmer moeilijk uit elkaar te halen.