Stilleven met vruchten en asperges

Een bussel verse asperges en een schaaltje wilde aardbeien liggen aanlokkelijk op een richel in een ondiepe nis. Tussen de aardbeien plaatste de schilder bloeiende takken die met hun witte bloemen de donkere ruimte oplichten. De kronkelende twijgjes en een fladderende oranjetipvlinder verbinden groente en fruit. Links liggen twee blauwe pruimen, en rode bessen met een beetje groen hangen sierlijk…

Een bussel verse asperges en een schaaltje wilde aardbeien liggen aanlokkelijk op een richel in een ondiepe nis. Tussen de aardbeien plaatste de schilder bloeiende takken die met hun witte bloemen de donkere ruimte oplichten. De kronkelende twijgjes en een fladderende oranjetipvlinder verbinden groente en fruit. Links liggen twee blauwe pruimen, en rode bessen met een beetje groen hangen sierlijk over de niswand. Ook de bijna transparante kruisbessen buigen zich over de stenen drempel. Adriaen Coorte is geboren in de buurt van Sluis en was actief in Zeeuws-Vlaanderen. Daarnaast is er weinig geweten over deze schilder. Wel kennen we ruim honderd werken van zijn hand, waarvan zo’n tachtig gesigneerde en gedateerde stillevens. Coorte specialiseerde zich in geraffineerde tafereeltjes op klein formaat met asperges – ze heetten rond 1700 ‘sparsjes’ of ‘aspargies’ – en fruit, zoals aardbeien en kruisbessen, waarvan de teelt in Zeeland floreerde. Soms schilderde hij ook exotische schelpen. Hoewel hij zijn hele carrière dezelfde onderwerpen schilderde is er in zijn techniek een duidelijke ontwikkeling. Stilleven met vruchten en asperges in een nis (VS, verz. Tessa Heinz) heeft ongeveer dezelfde afmetingen als het werk in de KMSKA-collectie. Het is een relatief vroeg werk uit 1685, waarin de bos asperges nog deels voor de kom met aardbeien ligt. Het lijkt erop dat Coorte de elementen van zijn compositie vervolgens bewust wat verder uit elkaar schoof. Op het stilleven uit het Dordrechts Museum ligt de bos asperges naast de kom met aardbeien (inv.nr. DM/973/469). Dit schuiven met de objecten brengt hem ertoe de motieven te scheiden. In de jaren 1690 verschenen de eerste verticale schilderijtjes met geïsoleerde objecten. Ook het motief van de stenen tablet tegen een zwarte of donkere achtergrond duikt bijna steevast in zijn schilderijen op. De boogvorm van de nis is dikwijls oversneden door de bovenkant van het schilderij, wat het trompe-l’oeil-effect een weinig verzwakt. Een identieke nis komt voor op een Vanitas uit 1688 in het Zeeuws Museum in Middelburg (inv.nr. M89-026). In zijn latere werk, zoals in dit schilderij, maakte Coorte ook meer gebruik van lichtwerking om de blik van de kijker naar zijn onderwerp te leiden. Coortes oeuvre staat ver van de pronkstillevens en uitbundige bloemstillevens die in zijn tijd gretig aftrek vonden. Zijn virtuositeit zit hem niet alleen in de doordachte compositie en zijn technische vaardigheid in de weergave van textuur, maar ook in het suggereren van appetijt en lekkere smaak. Sappige bessen, rijpe aardbeitjes met gele puntjes die tintelen in het licht en perfect gestoken asperges: meer heeft deze fijnschilder niet nodig om zijn meesterschap te laten zien. Van vergankelijkheid of vanitas is hier dan ook geen sprake. Alles is kraakvers en ziet er lekker en gezond uit.