Pierre de Wissant

In 1884 kreeg beeldhouwer Auguste Rodin van de burgemeester van de Noord-Franse stad Calais de opdracht om een monument te maken. Dat moest hulde brengen aan de burgerzin en moed van de Calaisiens: De burgers van Calais is tot op vandaag een van Rodins bekendste werken. Aanleiding voor deze opdracht was de uitbreiding van de havenstad en de nieuwe urbanisatieplannen…

In 1884 kreeg beeldhouwer Auguste Rodin van de burgemeester van de Noord-Franse stad Calais de opdracht om een monument te maken. Dat moest hulde brengen aan de burgerzin en moed van de Calaisiens: De burgers van Calais is tot op vandaag een van Rodins bekendste werken. Aanleiding voor deze opdracht was de uitbreiding van de havenstad en de nieuwe urbanisatieplannen. Het onderwerp was een episode uit de Honderdjarige Oorlog: het beleg van Calais door de Engelsen in 1347. De Engelse koning Edward III beloofde de stad te sparen indien zes vrijwillige burgers hem de stadssleutels overhandigden vóór ze naar het schavot werden geleid. Volgens de middeleeuwse kroniekschrijver Jean Froissart deden ze dat naakt en met een strop om hun nek. De levensgrote bronzen Pierre de Wissant is een van de zes figuren van dit ensemble. Rodin begon in 1884 aan het ontwerp van de beeldengroep en in januari 1885 deelde de wedstrijdcommissie hem mee dat hij zijn concept mocht uitwerken. Volgens Butler nam het project vooral de laatste maanden van dat jaar in beslag – Rodin werkte toen volop aan zijn Hellepoort – en was begin 1886 De burgers van Calais klaar. Rodin maakte eerst studies naar het naakt. Zo wordt van Pierre de Wissant een levensgroot exemplaar in brons bewaard in het Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam (inv.nr. BEK1332a(MK)). Pas nadien bekleedde de beeldhouwer zijn model met een haveloos hemd, ondanks Froissarts kroniek. Was het gebruik van naaktfiguren voor een huldemonument in de 19de eeuw te choquerend? De kunstenaar maakte ook talrijke studies in gips van armen, handen en hoofd. Huldemonumenten met een historisch onderwerp waren courant in de 19de eeuw. Volgens de traditionele academische regels moesten de geïdealiseerde personages een gesloten groep vormen en diende het beeld op een hoge sokkel – boven het publiek – opgesteld te worden. Rodin deed het anders. Om de idee van de solidariteit door het collectieve offer uit te beelden behandelde hij de zes burgers als afzonderlijke, levensechte individuen. Dit zijn geen bovennatuurlijke helden, maar zes mannen die elk op hun manier met hun vertwijfeling een innerlijke strijd voeren. De getormenteerde houding van Pierre de Wissant vergroot de dramatiek. Zijn zware armen en te grote handen benadrukken zijn wanshoopsgebaar. Door het sterk geboetseerde oppervlak ontstaat ook een nerveuze lichtwerking. Rodin wilde bovendien de groep als een tableau vivant ter hoogte van het publiek plaatsen, zodat elke toeschouwer zich met De burgers van Calais kon identificeren. Zijn nieuwe benadering stuitte op veel kritiek. Het duurde tot 1895 voor het monument in Calais werd opgesteld, op een hoge sokkel en omringd door een ijzeren hek. Pas in 1924, na het overlijden van Rodin, kregen de bronzen burgers een plaats in het centrum van de stad, op een laag voetstuk, maar nog steeds met een hek errond. De omheining werd pas na WOII verwijderd. Zowel van de beeldengroep als van de afzonderlijke figuren – zoals deze Pierre de Wissant – en hun hoofden en lichaamsdelen werden meerdere geuten gemaakt. Rodin verkocht ze als zelfstandige werken. Bij wet kunnen maximaal twaalf bronzen als originele edities beschouwd worden. Deze exemplaren bevinden zich in collecties over de hele wereld. In België staat een beeldengroep in het park van Mariemont (inv.nr. III.A.37), de Brusselse KMSKB bezitten een buste (inv.nr. 4471) en een levensgroot beeld (inv.nr. 4905) van de figuur Jean d’Aire en het MSK in Gent bewaart een gipsen en bronzen kop van Pierre de Wissant (inv.nr. 1909-PPP-1 en 1909-PPP-2). Toen het ensemble in gips in 1903 op het salon in Brussel werd getoond, toonde het Antwerpse museum interesse voor een bronzen exemplaar van Pierre de Wissant. In 1907 sloten de kunstenaar en het museum een overeenkomst en begin 1908 leverde Rodin een gipsen exemplaar aan de Brusselse Fonderie Nationale des Bronzes om het bronzen beeld te gieten. Dat werd in 1908 eerst op de driejaarlijkse tentoonstelling in Antwerpen getoond en kreeg nadien een plaats in de museumpresentatie.