Zelfportret

De Franse kunstenaar Jean Auguste Dominique Ingres was sinds 1853 toegevoegd lid van het Academisch Corps aan de Antwerpse academie en werd in 1857, na het overlijden van Paul Delaroche, effectief lid, ter vervanging van de overleden Paul Delaroche. In 1860 bestelde de academie bij het nieuwe bestuurslid een schilderij en een portret voor het Museum van de Academiekers. Ingres…

De Franse kunstenaar Jean Auguste Dominique Ingres was sinds 1853 toegevoegd lid van het Academisch Corps aan de Antwerpse academie en werd in 1857, na het overlijden van Paul Delaroche, effectief lid, ter vervanging van de overleden Paul Delaroche. In 1860 bestelde de academie bij het nieuwe bestuurslid een schilderij en een portret voor het Museum van de Academiekers. Ingres weigerde de opdracht: hij had te veel werk, en was oud en ziekelijk. De Fransman had blijkbaar niet begrepen dat zijn toetreding tot het Academisch Corps de verplichting inhield om de kunstverzameling van de instelling met twee eigen werken te verrijken. De academie drong aan en uiteindelijk zette Ingres zich in 1864 aan zijn portret, dat hij in 1865 voltooide, op zijn 85ste. Hij signeerde het doek nadrukkelijk: ‘J Ingres peint par lui, pour la Celebre Academie d’Anvers.’ Ingres zag dit als een uitgelezen kans om niet als kunstenaar te poseren, maar als man van de wereld: een Europese beroemdheid, rijk en gerespecteerd. Hij kon in 1864 terugkijken op een lange en geslaagde carrière, waarin hij met roem en eer werd overladen. Hij zit strak in het pak, met hoge hoed en handschoenen aan, klaar om uit te gaan, maar niet zonder zijn ordetekens: de ster van Grootofficier in het Franse Erelegioen, het kruis van de Pruisische orde Pour le Mérite en de decoratie die hij in ontvangst nam van de groothertog van Toscane. Ingres maakte zich jonger, knapper en slanker dan hij toen in werkelijkheid was. Het portret voor de Antwerpse academie is een licht gewijzigde versie van het zelfportret dat Ingres in 1859 schilderde (Harvard Art Museums/Fogg Museum, Cambridge, Mass.) als pendant van het portret van Delphine Ramel, zijn tweede vrouw (Sammlung Oskar Reinhart, Winterthur). Beide zelfportretten zijn varianten op het portret dat de kunstenaar in 1858 maakte voor de galerij van vooraanstaande kunstenaars in de Uffizi in Florence. Ingres baseerde zich voor deze drie late zelfportretten op een foto die omstreeks 1855 werd gemaakt in de Parijse studio van Gerotwohl en Tanner. Voor het tweede schilderij, een historiestuk, was het te laat. De hoogbejaarde Ingres slaagde er niet meer in om het Museum van de Academiekers te verrijken met nog een werk van zijn hand. Jaren na zijn dood, in 1884, kocht het museum alsnog zijn tekening naar het schilderij Henri IV spelend met zijn kinderen uit 1817 (KMSKA, inv.nr. 1525).