zaterdag 20 oktober 2018 - zaterdag 19 januari 2019
De dames van de barok, Vrouwelijke schilders in het Italië van de 16de en 17de eeuw
Tentoonstellingen - Museum voor Schone Kunsten Gent

Welke rol speelden vrouwelijke kunstenaars in het door mannen gedomineerde Italië tussen de late renaissance en de barok? Deze vraag onderzoekt het MSK Gent in haar najaarstentoonstelling. Aan de hand van een 50-tal topwerken brengt het museum de cruciale rol van de vrouw in de Italiaanse schilderkunst van 1580 tot 1680 aan het licht. Spilfiguur is Artemisia Gentileschi (1593-1652), zonder twijfel dé bekendste schilderes uit de Italiaanse 17de eeuw. Het MSK linkt haar werk aan haar vrouwelijke tijdgenoten en evoceert de leefwereld van deze kunstenaars.

Vrouwelijke kunstenaars in de 16de en 17de eeuw

Vrouwelijke kunstenaars in het Venetië, Rome, Napels en Bologna van de 16de en 17de eeuw delen een onmiskenbare verwantschap, die binnen de esthetiek van de barok een bijzondere plaats inneemt. Deze vrouwen hadden van schilderen hun beroep hadden gemaakt, en daardoor alleen al staken ze de gevestigde meesters en hun ateliers naar de kroon. Ze waren dochters, zussen, echtgenotes van bekende kunstenaars maar ook kloosterzusters en hun werken vertonen een conceptuele en vormelijke continuïteit binnen de diversiteit van de toen gangbare stijlen. 

Met gedurfde ingrepen en knappe expressieve vondsten omzeilden ze – subtiel als het moest, doortastend als het kon – de heersende artistieke regels en gebruiken. 

Artemisia: de strijd voor autoriteit

In de archiefdocumenten en de bestaande literatuur treedt vooral de figuur van Artemisia Gentileschi (1593-1652) op de voorgrond. Net als haar vader Orazio Gentileschi werd Artemisia sterk gevormd door Caravaggio's dramatische realisme. Ze symboliseert de strijd tegen de artistieke autoriteit: met haar werk wedijverde ze met haar mannelijke tegenhangers, en ze behaalde overduidelijke successen. 

Om haar werk goed te kunnen begrijpen, moeten we ons hoeden voor de overinterpretatie van bepaalde gebeurtenissen uit Artemisia’s leven, zoals haar verkrachting als jonge vrouw. In het verleden werd aan die ervaringen soms een te belangrijke rol toebedeeld. Met de tentoonstelling zal het MSK dit beeld uitbreiden naar de omstandigheden waarin ook andere kunstenaressen uit de late renaissance en de barok leefden en werkten. Want Artemisia was lang niet de enige voorvechtster van een ‘vrouwelijke schilderkunst’. 

De vrouwelijke kunstenaars aan zet

Sofonisba Anguissola, Giovanna Garzoni, Lavinia Fontana en Fede Galizia tot Orsola Maddalena Caccia, Virginia da Vezzo en Elisabetta Sirani. Deze vrouwen moesten volgens de gangbare regels vrede nemen met het schilderen van portretten en symbolische vruchten- en bloemstukken. Maar ze gebruikten de hen opgelegde thema’s als krachtige instrumenten. 

De portretten en zelfportretten die vaak schuilgaan achter hun allegorische, mythologische en religieuze figuren, worden gekenmerkt door een fenomenale naturalistische présence. Datzelfde naturalisme is terug te vinden in hun arrangementen van bloemen en fruit. 

‘De dames van de barok’ toont hoe de kunstenaars deze traditionele symbolen van vergankelijkheid en vruchtbaarheid, en de sociale restricties die hen werden opgelegd, omvormen tot krachtige kunstwerken en soms zelfs tot instrumenten van transgressie en verzet. 

Praktische informatie 

In samenwerking met Dr. Alain Tapié (Ere-hoofdconservator van de Franse Musea), Dr. Francesco Solinas (docent aan de Collège de France) 

zaterdag 30 juni 2018 - zondag 4 november 2018
Onlosmakelijke verbonden. Gaspar de Crayer en Gent
Tentoonstellingen - Museum voor Schone Kunsten Gent

Het Museum voor Schone Kunsten (MSK) Gent leent dit jaar drie schilderijen en een selectie tekeningen van schilder Gaspar de Crayer (1584-1669) uit aan het Musée de Flandre in Cassel (FR). Daar maken ze deel uit van de overzichtstentoonstelling ‘Tussenin Rubens en Van Dyck. Gaspar de Crayer, een hofschilder’ (30 juni – 4 november 2018), die inzoomt op het werk van deze onterecht vergeten meester van de barokkunst. Want eeuwenlang werd De Crayer in één adem genoemd met grootmeesters Rubens en Van Dyck.

Het MSK maakt van deze gelegenheid gebruik om de schilder ook zelf in de kijker te stellen, en om zijn nauwe band met Gent te belichten. In het Forum van het MSK komt van eind juni tot begin november de collectiepresentatie ‘Onlosmakelijk verbonden. Gaspar de Crayer en Gent’ enkele werken die te groot waren om naar Cassel af te reizen. Tegelijk is de presentatie een uitnodiging om de stad in te trekken. In verschillende Gentse kerken vind je immers nog werk van De Crayer terug.

Tussen Rubens en Van Dyck

Gaspar de Crayer wordt in 1584 geboren in Antwerpen, en groeit op in een artistieke wereld uitgetekend door het trio Peter Paul Rubens, Jacob Jordaens en Anthony van Dyck. Maar hij is geen slaafse navolger van deze meesters. Met zijn talent als portrettist, als schilder van grote religieuze stukken en zijn gevoel voor compositie maakt hij faam, en tot in de 20ste eeuw wordt hij vaak in één adem genoemd met Rubens en Van Dyck als één van de grote barokschilders.

De Crayer in Brussel en Gent

De Crayer blijft niet in Antwerpen. Hij verhuist waarschijnlijk naar Brussel, waar hij in de leer gaat bij Raphael Coxie (ca. 1540-1616), zoon van de bekendere Michiel Coxie. Brussel is op dat moment de verblijfplaats van de aartshertogen Albrecht en Isabella en van de elite van het land, en de kunstenaar schildert dan ook vlijtig portretten van deze prominente inwoners. Vanaf 1635 wordt hij hofschilder van de Spaanse landvoogden.

Gaandeweg wordt De Crayer vooral bekend voor zijn imposante religieuze composities. Hij wordt overal te lande gevraagd om altaarstukken en andere devotionele schilderijen te maken. En al zeer vroeg in zijn carrière krijgt hij opdrachten uit Gent. Zijn werk komt er terecht in kerken, kloosters en in het stadhuis. Na de Franse revolutie worden verschillende van deze werken opgenomen in de collectie van wat uiteindelijk het MSK zou worden, maar ook vandaag nog hangen er De Crayers in bijvoorbeeld de Sint-Jacobskerk, de Sint-Baafskathedraal, de Sint-Pieterskerk en het stadhuis.

In 1664 vestigt De Crayer zich ook samen met zijn vrouw in Gent. Hoewel hij dan al hoogbejaard is, blijft hij aan het werk voor zijn Gentse religieuze klanten. Hij blijft in Gent wonen tot aan zijn dood in 1669, en wordt begraven in de inmiddels verdwenen Dominicanenkerk met boven zijn graf een ‘Verrijzenis van Christus’ van eigen hand.

Een zaal vol De Crayer

De collectiepresentatie ‘Onlosmakelijk verbonden. De Crayer en Gent’ toont een greep uit het oeuvre van De Crayer, in de grote centrale hal (het zogenaamde forum) van het MSK. Het is een uitgelezen kans om de aandacht te vestigen op deze minder gekende topper uit de Gentse collectie, en om zijn band met Gent in de verf te zetten.

Tussen de getoonde werken zijn er de indrukwekkende formaten met monumentale insteek zoals Het oordeel van Salomo (ca. 1620-1622, gemaakt voor de gerechtszaal in het Gravensteen), en fijngevoelige creaties zoals Maria met Kind aanbeden door verschillende heiligen (gemaakt voor de kerk van het Groot Begijnhof Sint-Elisabeth) en De kroning van de heilige Rosalia (gemaakt voor de Jezuïetenkerk in Ieper). De Crayers faam als portrettist wordt dan weer duidelijk in het statige Portret van bisschop Antonius Triest, de grootste kunstmecenas in Gent.

zaterdag 2 juni 2018 - zondag 4 november 2018
Het fin de siècle: een selectie van kunst uit de jaren 1880–1914
Tentoonstellingen - Musea Brugge

In vijf kabinetten toont het Groeningemuseum een presentatie met kunstwerken uit de jaren 1880 - 1914, het zogenaamde ‘fin de siècle’. Naast werk van bekende kunstenaars als Félicien Rops, James Ensor, Fernand Khnopff en Emile Claus, worden ook minder grote namen onder het voetlicht geplaatst. En hierbij wordt niet alleen naar België gekeken. Ook de Franse karikatuurkunst en het symbolisme in de Duitstalige landen komen aan bod. Zowel schilderijen, sculpturen, tekeningen als prenten worden gepresenteerd. Verder worden ook enkele recente aanwinsten voor het eerst aan het publiek getoond.

‘La Muette’: Chainayes meesterwerk

Musea Brugge kocht een belangrijk – tot nu toe verloren gewaand – plaasteren beeld van avant-gardebeeldhouwer Achille Chainaye. Het is een expressieve buste van een stomme vrouw waarin de essentie van zijn hoogstpersoonlijke stijl vervat is. Dit beeld was op de allereerste tentoonstelling van ‘Les XX’ te zien in 1884. Uit de begeleidende catalogus weten we dat het toen toebehoorde aan Jef Lambeaux. Opmerkelijk is dat het aangekochte beeld twee handtekeningen vertoont. De eerste signatuur (AcChainaye / Dinant 83) is in het nat gegraveerd, terwijl de tweede signatuur (Jef Lambeaux / Liège le 1 ‘bre 83) in het droog gekerfd is. Het is een duidelijke uiting van de nauwe vriendschapsbanden die tussen de twee kunstenaars bestonden.

‘Le Nautonnier Maudit’ van Charles Doudelet

Van de symbolistische kunstenaar Charles Doudelet werd een geaquarelleerde pentekening aangekocht met de krachtige voorstelling van een norse Charon-figuur. De vervloekte veerman Charon (‘Le Nautonnier Maudit’) is een bekend personage uit de Griekse mythologie. Charon begeleidde de overledenen over de mythische rivier de Styx naar het dodenrijk van Hades. Doudelet heeft in deze gestileerde tekening perfect de angst, de fataliteit en de aanwezigheid van de dood weten te evoceren.

Plaats: Groeningemuseum

zaterdag 21 oktober 2017 - dinsdag 31 december 2019
Van Bosch tot Tuymans: een vitaal verhaal
Tentoonstellingen - Museum voor Schone Kunsten Gent

Tien jaar na de renovatie van het museumgebouw schrijft het MSK Gent dit najaar een nieuw verhaal. Met de volledige herinstallatie van onze vaste collectie kijken we vandaag met een nieuwe blik naar de kunst van de middeleeuwen tot vandaag. Er komt o.a. een nieuw parcours, tal van ongeziene werken worden voor het eerst aan het publiek getoond, en drie actuele kunstenaars laten hun eigen sporen achter. Vanaf zaterdag 21 oktober stellen we het resultaat voor aan het publiek!

Een transhistorische aanpak

Voor de herinrichting kiest het museum resoluut voor een transhistorische aanpak. Kunstwerken uit verschillende periodes communiceren met elkaar en met de bezoekers. Met dit soort van dialogen bewijst het museum hoe ideeën bewegen doorheen de tijd. Want de vragen die mensen via kunst hebben willen beantwoorden, waren vroeger niet zoveel anders dan vandaag…

Zo ontmoeten landschappen en menselijke figuren elkaar in de salonzalen, om de evolutie van de 19de-eeuwse Belgische en Europese kunst te illustreren, en komen er zalen rond het artistieke leven tijdens de Eerste Wereldoorlog, of het gezinsleven. Ook in elders worden ‘oud’ en ‘modern’ met elkaar geconfronteerd, om de continuïteit van de beeldende kunst sinds de middeleeuwen te accentueren.

Belgische en internationale topwerken

Andere hoogtepunten worden de nieuwe zalen gewijd aan de kunst uit Sint-Martens-Latem en de Leiestreek, het Belgische en internationale expressionisme, de abstracte kunst van de jaren 1920 en het surrealisme. Deze Belgische en internationale collectie heeft een moderniteit die nog te weinig bekend is bij het brede publiek.

Publiekslievelingen James Ensor, Théo Van Rysselberghe en George Minne krijgen voortaan hun eigen ruimte. En vanaf oktober wordt ook een bijzondere reeks aanwinsten voor het eerst aan het publiek getoond. Hieronder absolute meesterwerken, zoals een aquarel van Léon Spilliaert, een gipsen beeld van Auguste Rodin en abstracte schilderijen van Pierre-Louis Flouquet en Jules Schmalzigaug.

Een grote groep nieuwe werken is afkomstig uit de legaten De Blieck. Die bevatten meer dan twintig schilderijen en beeldhouwwerken uit de Leiestreek, waaronder Emile Claus, Valerius De Saedeleer, George Minne en Gustave Van de Woestyne. Het zijn stuk voor stuk onbekende topwerken, die 50 jaar in privéverzamelingen doorbrachten.

Oud ontmoet nieuw

Maar het jaar 1950 is geen eindpunt voor het MSK, ook al vormt het midden van de 20ste eeuw het symbolische eindpunt van haar kerncollectie. Het museum waaruit ooit het S.M.A.K. ontstond, heeft een lange traditie van samenwerking met actuele kunstenaars. Bij de herinstallatie gaan drie hedendaagse kunstenaars in dialoog met de historische collectie.

Luc Tuymans (°1958), die hier in 1990 zijn eerste grote publiekstentoonstelling hield, schildert op één van museummuren voor het eerst in zijn carrière een fresco.

Patrick Van Caeckenbergh (°1960) creëert in de Noord-Nederlandse zalen een curieuze wonderkamer.

En Ria Verhaeghe (°1950) toont in de laatmiddeleeuwse zalen haar 'Vertikals', die met hun houten drager en bladgoud doen denken aan onze Vlaamse primitieven.

zondag 8 september 2013 - maandag 31 december 2018
Atelierflat Jozef Peeters open voor publiek
Tentoonstellingen - Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

Vanaf zondag 8 september, op Open Monumentendag, stellen het Letterenhuis en het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) de atelierflat van Jozef Peeters open voor het publiek. Peeters was een van de eerste abstracte kunstenaars in België. Met zijn vrouw en twee kinderen bewoonde hij vanaf 1924 een klein hoekappartement met vier kamers op de De Gerlachekaai in Antwerpen, dat hij ook als atelier gebruikte en omtoverde tot een driedimensionaal schilderij. Hij gaf iedere kamer met geometrische kleurvlakken een eigen sfeer en ontwierp en beschilderde zijn eigen meubilair. Dit unieke ensemble werd na Peeters’ overlijden in 1960 door dochter Godelieve gekoesterd en bewaard. In 2009 legateerde zij het aan de stad Antwerpen, die zorg draagt voor het behoud en beheer ervan en de voorbereidingen trof voor de nu aanstaande publieksopenstelling.

53 jaar na het overlijden van de kunstenaar Jozef Peeters (1895-1960), stellen het Letterenhuis en het KMSKA zijn atelierflat open voor het publiek. De modernistische schilder, graficus en interieurontwerper was een van de eerste abstracte kunstenaars van België. Vanaf Open Monumentendag, zondag 8 september, kan het publiek een kijkje nemen in zijn appartement.

Jozef Peeters en zijn vrouw Pelagia Pruym betrokken de flat in 1924. Een jaar later werd dochter Godelieve geboren en nog een jaar later zoon Maarten. Eind jaren twintig beschilderde Peeters alle muren, plafonds, deuren en het door hem zelf ontworpen meubilair in de kleine flat, die ook als zijn atelier dienstdeed. Zijn modernistische, constructivistische opvattingen vertaalde hij in een abstract geometrische compositie in prachtige gedempte kleuren, met een eigen sfeer voor elke ruimte. Peeters toverde de flat hiermee om tot een uniek kunstwerk.

Na het overlijden van haar moeder in 1955 en vader in 1960, heeft dochter Godelieve Peeters (1925-2009) het appartement bewoond en in stand gehouden. Zij heeft er voortdurend voor geijverd om Peeters’ werk onder de aandacht te houden en vermaakte in 2009 haar volledige nalatenschap aan de stad Antwerpen: het interieur met originele kunstwerken, archief, meubelen en gebruiksvoorwerpen van het in vrijwel ongewijzigde staat bewaarde appartement. Voorwaarde was dat ‘het kunstzinnig publiek’ de atelierflat op gezette tijden zou kunnen bezoeken. In 2011 heeft de stad Antwerpen, met een collegebesluit, het appartement via de AG Vespa in erfpacht genomen van de eigenaar van het pand, sociale huisvestingsmaatschappij CV De Ideale Woning. Na conservatie door en in coördinatie met de dienst Collectiebeleid/Behoud en Beheer van Musea en Erfgoed Antwerpen, stellen het Letterenhuis en het KMSKA de flat vanaf zondag 8 september, Open Monumentendag 2013, open voor het publiek. Bezoekers krijgen een rondleiding in het appartement en uitleg over de kunstenaar en de plaats van zijn werk in de kunstgeschiedenis.

Praktisch:

Openstelling atelierflat Jozef Peeters

• Individuele bezoekers (max. 10 personen): elke eerste en derde zaterdag van de maand. Vooraf inschrijven is noodzakelijk. Tickets kosten 5 euro en boek je via www.kmska.be.

• Groepsbezoeken (max. 10 personen): elke donderdag. Gidsbeurten vraag je aan via +32 (0)3 224 95 61 of de website. Een rondleiding kost 50 euro en kan je reserveren via www.kmska.be

• Atelierflat Jozef Peeters, De Gerlachekaai 8, 2000 Antwerpen

• Een initiatief van de stad Antwerpen, gecoördineerd door het Letterenhuis en het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA)

• www.letterenhuis.be/ www.kmska.be

vrijdag 5 juni 2009 - maandag 31 december 2018
Reünie. Van Quinten Metsijs tot Peter Paul Rubens
Tentoonstellingen - Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

De tentoonstelling Reunie wordt verlengd tot aan de heropening van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen. In het museum zijn belangrijke renovatiewerken gepland die starten begin 2011 en verschillende jaren in beslag zullen nemen.

De 450ste verjaardag van het bisdom Antwerpen wordt gevierd met de prestigieuze tentoonstelling REUNIE. Van Quinten Metsijs tot Peter Paul Rubens. Meesterwerken uit het Koninklijk Museum terug in de Kathedraal. In haar 450-jarig bestaan groeide de Kathedraal uit tot een ware schatkamer van religieuze kunst, geschilderd en gebeeldhouwd door gereputeerde meesters. Ze sierden de zuilen, kapellen en wanden van de Kathedraal tot aan de Franse Revolutie. In de nasleep van deze omwenteling vonden heel wat altaarstukken onderdak in musea. Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen was er één van.

De hechte samenwerking met het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen maakt het mogelijk om acht van de mooiste altaarstukken uit de museumcollectie terug te brengen naar de Kathedraal. Naast deze werken stelt ook de Kathedraal er acht uit haar vaste collectie tentoon. Deze unieke ‘in situ’ hereniging geeft de bezoeker een spectaculair overzicht van meesterwerken uit de Gouden Eeuw van de Antwerpse schilderschool.

De curatoren, dr. Ria Fabri en dr. Nico Van Hout, geven aan de hand van de tentoongestelde altaarstukken een kijk op het toenmalige mecenaat door ambachten, gilden en broederschappen. Ze laten de bezoeker toe de verwevenheid van maatschappij, geloof, kunst en cultuur in de 16de en 17de eeuw te herontdekken en werpen een licht op de iconografische en socio-economische ontwikkelingen doorheen de eeuwen.